Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Ο Αίας είναι το αρχαιότερο από τα σωζόμενα δράματα του Σοφοκλή. Ο μύθος του Αίαντα πέρασε από το ομηρικό έπος στη λυρική ποίηση και από εκεί στην τραγωδία. Κατά το μύθο, μετά το θάνατο του Αχιλλέα οι Έλληνες προκήρυξαν αγώνα με έπαθλο τα όπλα του νεκρού ήρωα, για να αναδειχθεί ο πρώτος στην ανδρεία. Το έπαθλο το διεκδίκησαν ο Οδυσσέας και ο Αίας, και οι κριτές έδωσαν τελικά τα όπλα του Αχιλλέα στον Οδυσσέα. Ο Αίας, οργισμένος για την αδικία που έγινε εις βάρος του, βγήκε τη νύχτα αποφασισμένος να εξολοθρεύσει τους αντιπάλους του. Αλλά η θεά Αθηνά του θόλωσε το νου και τον έστρεψε εναντίον των κοπαδιών, τα οποία και κατέσφαξε νομίζοντας ότι ήταν οι Αχαιοί.
Η τραγωδία του Σοφοκλή αρχίζει με μια δραματική προλογική σκηνή, που τοποθετείται χρονικά μετά από τα γεγονότα. Ο Οδυσσέας φτάνει μπροστά στη σκηνή του Αίαντα. Μέσα βρίσκεται ο Αίας με το φονικό σπαθί στο χέρι. Ο διάλογος Αθηνάς και Οδυσσέα φωτίζει την καταστροφή που έχει προηγηθεί και επιβεβαιώνει τόσο την αβεβαιότητα και την αστάθεια των ανθρώπινων πραγμάτων όσο και την αστάθμητη δύναμη των θεών, που ούτε υπόλογη ούτε σπλαχνική είναι απέναντι στον άνθρωπο. Το πρώτο και κύριο μέρος του έργου διαγράφει την πορεία του Αίαντα από την ακραία απόγνωση ως τον τραγικό θάνατο. Αριστουργηματικός είναι ο μονόλογος του Αίαντα σε ερημική ακρογιαλιά, λίγο πριν από την αυτοκτονία του.Το δεύτερο μέρος στρέφεται γύρω από τον νεκρό Αίαντα. Μετά τη σκηνή της αναζήτησης και το θρήνο, ακολουθεί η σύγκρουση και η αντιπαράθεση ανάμεσα στους Ατρείδες από τη μια μεριά, που απαγορεύουν την ταφή του νεκρού ήρωα, και στον Τεύκρο και τον Οδυσσέα από την άλλη, ο οποίος και κατορθώνει τελικά να πείσει τους Ατρείδες να επιτρέψουν την ταφή.
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Πρόκειται για το τελευταίο έργο του Σοφοκλή, ένα είδος πνευματικής και ποιητικής διαθήκης, που ο ποιητής την καταθέτει λίγο πριν από το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, ανάμεσα στο 406 και στο 405 π.Χ. Πεθαίνει, χωρίς να προλάβει να διδάξει ο ίδιος το δράμα· η σκηνική διδασκαλία του πραγματοποιείται από τον ομώνυμο εγγονό του το 401 και συμπίπτει με την δραματική εξάντληση του 5ου αιώνα, που έφερε την Αθηναϊκή Πολιτεία στο χείλος πολεμικής και πολιτικής καταστροφής. Τώρα η πόλη παίρνει επιτέλους ανάσα, ύστερα από το εξευτελιστικό τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και τη μεσολάβηση της διαβόητης τυραννίδας των Τριάκοντα. Στο βαθμό λοιπόν που ο Οιδίπους επί Κολωνώ αποτελεί, εκτός των άλλων, κυριολεκτικό και συμβολικό έπαινο της αττικής πόλης και πολιτείας, εύκολα εικάζεται πως η σκηνική διδασκαλία του το 401 θα προκάλεσε ευάρεστη ανακούφιση, αναστυλώνοντας το δοκιμασμένο ηθικό των Αθηναίων πολιτών. […] (από το επίμετρο του Δ.Ν. Μαρωνίτη)
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Η Άλκηστη είναι το δράμα του θανάτου και της αναβίωσης της ενάρετης βασίλισσας που δέχθηκε να θυσιάσει τη ζωή της για να υποκαταστήσει στον Άδη τον μελλοθάνατο σύζυγό της, τον Άδμητο. Τα δύο αυτά καίρια γεγονότα καθορίζουν αποφασιστικά και τη δομή του έργου, που έχει δίπτυχη μορφή: Στο πρώτο και εκτενέστερο μέρος παριστάνεται ο θάνατος της νεαρής ηρωίδας και ο θρήνος γι’ αυτόν, ενώ το δεύτερο και συντομότερο μέρος περιλαμβάνει τη συνειδητοποίηση εκ μέρους του Αδμήτου των οδυνηρών συνεπειών εξαιτίας του θανάτου της βασίλισσας και την ακύρωσή τους με τη θαυμαστή παρέμβαση του Ηρακλή, η οποία μετατρέπει την άφατη θλίψη σε αδόκητη χαρά. Το κέντρο του δράματος κατέχει ο πολυσυζητημένος αγώνας λόγων ανάμεσα στον Άδμητο και τον πατέρα του, τον Φέρητα, επεισόδιο που μεταθέτει στο παρόν μια αντιπαράθεση που χρονικά ανήκει στην περίοδο πριν από τον θάνατο της Άλκηστης, ενώ τώρα διεξάγεται μπροστά στο άψυχο σώμα της, και έτσι η σκηνή φορτίζεται συναισθηματικά ακόμη πιο έντονα. Ενώ στην τραγωδία, όπως και στην καθημερινή ζωή, ο θάνατος είναι τελεσίδικα αμετάκλητος, στην Άλκηστη η ηρωίδα επανέρχεται στη ζωή. Η αναβίωσή της πραγματοποιείται σύμφωνα με την ουτοπική σκέψη του Χορού σε ένα άλλο έργο του Ευριπίδη, τον Ηρακλή, ότι διακριτικό γνώρισμα των ενάρετων ανθρώπων θα έπρεπε να είναι η δυνατότητα να ζήσουν μια δεύτερη ζωή.
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Οι Ικέτιδες του Ευριπίδη είναι ένα από τα πλέον παραγνωρισμένα έργα της αρχαίας κλασικής γραμματείας. Κι όμως πρόκειται για ένα αριστούργημα, έργο πρωτοποριακό για την εποχή του, καινοτόμο όχι μόνο ως προς το χειρισμό του μύθου και της τραγικής φόρμας, αλλά και ως προς τη θεματική του. Εκκινώντας από το ζήτημα της ταφής των νεκρών Αργείων στρατηγών μετά την ήττα των Επτά επί Θήβας, ο ποιητής έπλασε ένα βαθιά πολιτικό έργο που πραγματεύεται θεμελιώδη ζητήματα λειτουργίας της δημοκρατικής πολιτείας. Μέσα από τις αντιπαραθέσεις των ηρώων παρακολουθούμε να αναπτύσσονται, να διασταυρώνονται, να ανταλλάσσονται και να μεθερμηνεύονται ιδεολογικές θέσεις και επιχειρήματα γύρω από τη σχέση του πολίτη με την πολιτεία, τη θέση της γυναίκας στο πολιτικό σώμα, το ρόλο των νέων σε μια δημοκρατία, την έννοια του ηρωισμού, τον πόλεμο, την πολιτική ψυχολογία κτλ. Αναδιφώντας στους πολιτικούς λόγους (discourses) όπως μεταφέρονται και προβληματικοποιούνται από τον Ευριπίδη, ο σύγχρονος αναγνώστης ή θεατής καταφέρνει όχι μόνο να νιώσει άμεσα την καυτή ιστορική επικαιρότητα σε όλη την τραγική της κρισιμότητα, αλλά και να εμβαθύνει στις ίδιες τις ρίζες του δημοκρατικού πολιτεύματος και της πολιτικής γενικότερα.
Το έργο αυτό όμως αποτελεί κι ένα ποιητικό αριστούργημα. Τα λυρικά του μέρη συγκαταλέγονται στα πιο ποιητικά της σωζόμενης παραγωγής του Ευριπίδη, ο οποίος, καινοτομώντας και σε αυτό το πεδίο, υπήρξε ένας από τους βασικούς διαμορφωτές ενός νέου μουσικοποιητικού ύφους, της λεγόμενης «Νέας Μουσικής». Με αυτή τη διάσταση του έργου αναμετρήθηκε πολύ συνειδητά και ο μεταφραστής της παρούσας έκδοσης, επιδιώκοντας να ανασύρει από το βασίλειο των σκιών τους απόηχους της ευριπίδεια «Νέας Μουσικής».
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας
[…] Αλλά ο Αριστοφάνης ήταν και είναι τόσο άκαιρος ώστε με ελάχιστες αλλαγές στην επιφάνεια γίνεται πάντοτε επίκαιρος. Το περίεργο όμως δεν είναι αυτό· είναι το πόσο γρήγορα γίνονται άκαιρες οι αλλαγές: μερικές από εκείνες που υπήρχαν στη θεατρική μορφή τούτης της μετάφρασης, φαίνονται κιόλας σήμερα, ύστερα από τρία χρόνια, παλαιότερες παρ’ όσο ο 5ος π.Χ. αιώνας. Η διαπίστωση αυτή δεν αναφέρεται μόνο στα πολιτικά θέματα, αλλά και στους υπόλοιπους πειρασμούς της πραγματικότητας, που τούτη η μετάφραση δεν μπόρεσε να τους αντισταθεί. Στην παρούσα μορφή της, σε αρκετές περιπτώσεις προτιμήθηκε η ανεπικαιρότητα των είκοσι πέντε παρωχημένων αιώνων από την ανεπικαιρότητα των ολίγων προσεχών ετών και από την ισχνότητα των αχρονικών διατυπώσεων[…].
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας
Οι Ικέτιδες, αν δεν είναι η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία, ως σχέδιο και ως δομή απηχεί την απλή φόρμα με την οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το τραγικό είδος.
Η σοφή κατασκευή της μεταβάλλει την ευθύγραμμη δράση σε δυναμικό καλπασμό, μεταστοιχειώνει τη λυρική υφή της σε υπαρξιακό αγώνισμα και μετουσιώνει τον κοινόχρηστο μύθο σε κοινόχρηστη εμπειρία.
Σπάνια το παγκόσμιο θέατρο, χωρίς να προδώσει ούτε μια στιγμή τη λαϊκή καταγωγή του, τα οικεία μέσα του και την ευθυβολία του, έθεσε και έλυσε, σε χίλιους περίπου στίχους, περίπλοκα προβλήματα δημόσιου και ιδιωτικού διεθνούς δικαίου, εξωτερικής πολιτικής, ηθικά και πολιτειακά, με τρόπο θεατρικά διαλεκτικό, δηλαδή με κριτήριο τη σύγκρουση σ” όλα τα επίπεδα της ζωής.
Στις Ικέτιδες συγκρούονται τα φύλα, οι φυλές, οι παραδόσεις, οι νόμοι, τα ήθη και οι διάνοιες, και όλα αυτά ως σύνθεση αντιτίθενται στο απρόσιτο και αδιερεύνητο θεϊκό σχέδιο, που, ενώ δε δεσμεύει την ανθρώπινη ελευθερία, φαίνεται να την καθοδηγεί προεξοφλώντας τις πράξεις της και εισπράττοντας τον τόκο.
Ακαδημία Αθηνών
Ο τόμος αποτελεί ερμηνευτική έκδοση της τραγωδίας Βάκχαι του Ευριπίδη. Πρόκειται για ένα από τα έργα της τελευταίας τριλογίας του ποιητή, την οποία ανέβασε το 405 π.Χ. μετά τον θάνατο του Ευριπίδη, ο ομώνυμος γιος του. Η παρούσα έκδοση υιοθετεί το αρχαίο κείμενο της κριτικής έκδοσης του James Diggle (Euripidis Fabulae, τ. III, Oxford University Press, 1994). Το κείμενο συνοδεύεται από παράλληλη μετάφραση και επιλεκτικό κριτικό υπόμνημα. Η έκδοση συμπληρώνεται από Εισαγωγή, στην οποία εξετάζεται το περιεχόμενο του έργου, αναλύονται οι χαρακτήρες, δίνονται στοιχεία για το μύθο και την σύνδεσή του με τη διονυσιακή λατρεία και τελετουργία και παρουσιάζονται αποτυπώσεις του μύθου στην αγγειογραφία. Παρέχονται ακόμη πληροφορίες για την παράσταση του έργου, για τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις των Βακχών, την πρόσληψη του έργου στους αρχαίους και νεότερους χρόνους, καθώς και στοιχεία για την παράδοση του κειμένου.
Ακαδημία Αθηνών
Το παρόν έργο αποτελεί ερμηνευτική έκδοση της τραγωδίας Ρήσος, η οποία αποδίδεται στον Ευριπίδη. Τα πρώτα τρία κεφάλαια της Εισαγωγής αφιερώνονται αφενός στην ανάδειξη των σκηνικών και μυθολογικών στοιχείων που εκμεταλλεύεται ο τραγικός ποιητής στο «περίεργο» αυτό έργο, και αφετέρου στη διερεύνηση των στοιχείων εκείνων που οδηγούν στην αμφισβήτηση της πατρότητας του Ρήσου, λεξιλογικών και υφολογικών, τα οποία επιτρέπουν τη χρονολόγησή του στον 4ο αι. π.Χ. και την απόδοσή του σε κάποιον άγνωστο ποιητή, άριστο όμως γνώστη της τέχνης των τριών μεγάλων τραγικών ποιητών του 5ου π.Χ. αιώνα. Στο τέταρτο κεφάλαιο της Εισαγωγής εξετάζεται η χειρόγραφη παράδοση του κειμένου.
Η έκδοση υιοθετεί το κείμενο του J. Diggle, από την έκδοσή του στην Bibliotheca Oxoniensis (Oxford 1994), με μικρές διαφοροποιήσεις που δηλώνονται στο πέμπτο κεφάλαιο της Εισαγωγής. Το αρχαίο κείμενο συνοδεύεται από σύντομο κριτικό υπόμνημα, ενώ στα Σχόλια ερμηνεύονται με όσο γίνεται περισσότερη προσπάθεια για την εξασφάλιση πρωτοτυπίας και ακρίβειας προβληματικά χωρία και δικαιολογούνται συγχρόνως οι αποκλίσεις από το κείμενο του Άγγλου φιλολόγου.
Ακαδημία Αθηνών
Ο τόμος αποτελεί ερμηνευτική έκδοση της τραγωδίας Αίας του Σοφοκλή. Κύριος στόχος της έκδοσης είναι να συστήσει αυτό το μη διαδεδομένο, συγκριτικά, σοφόκλειο έργο στο ευρύτερο ενδιαφερόμενο κοινό. Ο Αίας είναι, άλλωστε, η μοναδική ακέραια σωζόμενη τραγωδία που δραματοποιεί την αυτοκτονία του Αίαντα, περιώνυμου ομηρικού πολεμιστή και αττικού ήρωα λατρείας. Ευρέως θεωρούμενο ένα από τα αρχαιότερα ακέραια σωζόμενα δράματα του Σοφοκλή, ή ακόμη και το αρχαιότερο, το έργο έχει προβληματίσει και διχάσει την κριτική ως προς την ενότητα και τη συνοχή του, ενώ και ο ίδιος ο Αίαντας παραμένει ένας χαρακτήρας αμφιλεγόμενος. Η έκδοση αποτελείται από Εισαγωγή, Μετάφραση, Σχόλια, Βιβλιογραφία και Ευρετήρια αρχαίων χωρίων, όρων και θεμάτων. Η Εισαγωγή εξετάζει συνοπτικά τα βασικά ερμηνευτικά και δραματουργικά ζητήματα του έργου, με ιδιαίτερη έμφαση στο πεδίο των αξιών και της ηθικής ψυχολογίας. Το κείμενο υιοθετεί το αρχαίο κείμενο της έκδοσης του Lloyd-Jones (Loeb 1994), ενώ συνοδεύεται από παράλληλη μετάφραση. Τα Σχόλια είναι πραγματολογικού κυρίως ενδιαφέροντος.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Οι Όρνιθες είναι η εκτενέστερη σωζόμενη κωμωδία του Αριστοφάνη, από τις πιο πλούσιες σε φανταστικές εμπνεύσεις και υφολογικές αρετές, αλλά και από τις πιο θεαματικές.
Ο Πεισ(θ)έταιρος, που ενσαρκώνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον δυναμισμό, την επινοητικότητα και τη φιλοδοξία των Αθηναίων, πείθει τα πουλιά να χτίσουν μια μεγάλη οχυρή πολιτεία στον ουρανό, ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους. Οι θεοί, μην έχοντας πια τρόπο να επικοινωνήσουν με τη γη, αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν, και ο Πεισέταιρος απαιτεί και παίρνει, αντίτιμο της ειρήνης, την κυριαρχική δύναμη του Δία. Παντρεύεται τη Βασίλεια, τη θεϊκή οικονόμο που φυλάει τους κεραυνούς, και γίνεται έτσι κυβερνήτης του σύμπαντος.
Η ερμηνευτική έκδοση (αρχαίο κείμενο, μετάφραση, ερμηνευτικά σχόλια) των Ορνίθων από τον Φάνη Κακριδή, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1974, αποτελεί ένα κλασικό πλέον έργο, και συγκαταλέγεται στις κορυφαίες φιλολογικές εκδόσεις της κωμωδίας διεθνώς.
Στα 45 χρόνια που μεσολάβησαν ο Φ. Κακριδής, συναιρώντας το σύνολο της νεότερης φιλολογικής έρευνας, εμπλούτισε το ερμηνευτικό του υλικό και το ενσωμάτωσε στην αναθεωρημένη πλέον έκδοση των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, ανανεώνοντας παράλληλα σημεία του σχολιασμού και της μετάφρασης, αλλά και προσθέτοντας δύο σημαντικά κεφάλαια, τα Επιλεγόμενα και τα Παράλληλα, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο φωτίζουν ή συμπληρώνουν την ερμηνεία της κωμωδίας.
Η μεταφραστική ιδίως πρόταση του Φ. Κακριδή, που συνδυάζει τον ρωμαλέο λόγο της νεοελληνικής γλώσσας με τον σεβασμό προς το πρωτότυπο, αποτελεί υπόδειγμα μεταφραστικής προσέγγισης του αρχαίου κειμένου.