Δωρεάν μεταφορικά από 45€
Αποστολή εντός 3 ημερών

50 χρόνια από τον θάνατο της Κατίνας Παξινού

Αφιερώματα
Στα άδυτα των αρχείων
50 χρόνια από τον θάνατο της Κατίνας Παξινού

Επ’ ευκαιρία του φετινού εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, δεν μπορούμε παρά να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας τη μούσα του ελληνικού θεάτρου, Κατίνα Παξινού, καθώς φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από τον θάνατό της. Όπως αναφέρει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος στην εισαγωγή της έκδοσης «Παξινού – Μινωτής. Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας»: «[...] η Παξινού δεν είχε μιμητές ούτε οπαδούς. Είχε μαθητές που θήτευσαν στο ιδίωμά της. Επί πενήντα περίπου χρόνια οικοδόμησε ένα υποκριτικό ύφος προσωπικό, όπου κάθε ρόλος είναι μια πτυχή και μια αποκάλυψη της ψυχικής της δεινότητας».

Φοίτηση στην Ελβετία, πρώτος γάμος και απώλεια της πρωτότοκης κόρης

 

 

Η Αικατερίνη Κωνσταντοπούλου (μετέπειτα: Κατίνα Παξινού) γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1900 στον Πειραιά. Προερχόταν από εύπορη οικογένεια, η οποία μάλιστα έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη για τα Γράμματα και τις Τέχνες, γεγονός που εξασφάλισε πολύ καλή μόρφωση για την ίδια.

 

Λόγω του ατίθασου χαρακτήρα της, έχοντας περάσει από διάφορα σχολεία, εστάλη τελικά εσωτερική στην Ελβετία, όπου δεν δίστασε να φορέσει τα ρούχα της μεγαλύτερης αδελφής της, πείθοντας έτσι τον δάσκαλό της να τη διδάξει κλασικό τραγούδι, αν και μόλις 11 χρονών.

 

 

afierwma-paxinou

Κατίνα Παξινού, 1915 c.
Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

Το 1917 αποφοίτησε από το σχολείο, αφού τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο και το Χρυσό Μετάλλιο, ενώ το ίδιο έτος παντρεύτηκε τον Ιωάννη Παξινό, ομογενή από τη Ρουμανία, ιδιοκτήτη πετρελαιοπηγών και θεατρικό συγγραφέα. Μαζί απέκτησαν δύο κόρες, την Έθελ και την Ιλεάνα. Η πρώτη πέθανε το 1934 από λευχαιμία. Σχετικά με την απώλεια αυτή εκμυστηρεύεται: «Είμαι ένας άνθρωπος όπως όλοι. Έζησα. Έκανα παιδιά. Έθαψα παιδιά. Και πόνεσα θάβοντας αυτά τα παιδιά».

 

 

Παρθενική εμφάνιση στην Βεατρίκη

 

 

Το 1920 πρωταγωνίστησε στο μελόδραμα Βεατρίκη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μητρόπουλου, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές για την ερμηνεία της.

 

«Η κυρία Παξινού εμφανιζομένη εις την πρώτην πράξιν ως μοναχή, εις την δευτέραν ως Παναγία, εις την τρίτην ως αμαρτωλή γυνή, εγκαταλελειμμένη και ετοιμοθάνατος. Καίτοι ερασιτέχνης, η κυρία Παξινού, έπαιξεν ως τελεία ηθοποιός. Και εις το άσμα και εις την υπόκρισιν αρίστη» (Αττικά Χρονικά [Αύγουστος 1920]).

 

 

afierwma-paxinou

 

 

Paxinou-Veatriki-1920-Anafora-ston-Mitropoulo-Fak-33-Apok-1920

 

 

 

Λίγα χρόνια αργότερα χωρίζει με τον Παξινό και εγκαθίσταται στο Βερολίνο, όπου ολοκληρώνει τις μουσικές σπουδές της, παρακολουθώντας μαθήματα του Φερούτσιο Μπουζόνι, δασκάλου του Δημήτρη Μητρόπουλου.

 

 

Γνωριμία με τον Αλέξη Μινωτή

 

 

Το 1928 συναντιέται για πρώτη φορά με τον Αλέξη Μινωτή. Τη συνάντηση την περιγράφει ο ίδιος ο Μινωτής με τα ακόλουθα λόγια: «Μου έκανε εντύπωση η έντονη προσωπικότητά της, γι’ αυτό επιδίωξα να την ξαναδώ. Αυτή η πρώτη συνάντηση έπαιξε τεράστιο ρόλο, γιατί από τυχαία και πρόχειρη έγινε σε λίγο καιρό μόνιμη, δεσμός ερωτικός που επηρέασε όλα τα πράγματα και όλες τις αποφάσεις. Η Κατίνα είχε πάει στο Βερολίνο να γίνει βαγκνερική τραγουδίστρια. Στις συζητήσεις που είχαμε, προσπαθούσα να της εξηγήσω πως η ελληνική μυθολογία είναι κατά πολύ ανώτερη από τους τευτονικούς μύθους των Νιμπελούνγκεν, θέλοντας να την πείσω να εγκαταλείψει το τραγούδι και να στραφεί στο κλασικό αρχαίο δράμα. Τελικά φαίνεται να επηρεάστηκε απ’ όλα αυτά που της έλεγα και αποφάσισε να εγκαταλείψει και τη Γερμανία και τις μουσικές σπουδές της. Ούτε τα πράγματά της, που είχε αφήσει στο Βερολίνο, δεν πήγε να πάρει! Από τότε ζήσαμε μαζί σαράντα πέντε χρόνια».

 

 

afierwma-paxinou

Κατίνα Παξινού, Αλέξης Μινωτής, Αθήνα 1948 c.
Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

Ξεκίνημα διεθνούς καριέρας

 

 

Κατά την περίοδο 1932–1940, η καριέρα της Παξινού απογειώνεται, καθώς ερμηνεύει ρόλους στο Εθνικό Θέατρο που την καταξιώνουν ως κορυφαία ηθοποιό. Ταυτόχρονα περιοδεύει με τον θίασό της σε Αγγλία και Γερμανία, αποσπώντας εγκωμιαστικά σχόλια. «Οι Τάιμς, ευθύς μετά τας παραστάσεις του Καίμπριτζ και του Όξφορδ, εδημοσίευσαν εξαιρετικώς κύριον άρθρον, εν τω οποίω χαιρετίζονται οι Έλληνες καλλιτέχναι με τα λόγια με τα οποία χαιρετίζει ο Αμλέτος τους ηθοποιούς: “Καλώς ήρθατε, διδάσκαλοι της Τέχνης! Καλώς ήρθατε όλοι, καλοί φίλοι!”» (Έθνος [26.6.1939]).

 

 

afierwma-paxinou

 

 

Η κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου βρίσκει την Κατίνα Παξινού στην Αγγλία, απ’ όπου θα αναχωρήσει το 1941 για την Αμερική. Την τέταρτη ημέρα του ταξιδιού, το πλοίο τορπιλίζεται από Γερμανούς. Έπειτα από δεκαεννέα ώρες, ένα αγγλικό πολεμικό πλοίο περισυλλέγει τους ναυαγούς. Σε κατοπινή διήγησή της αναφέρει: «Οι Βρετανοί θα κερδίσουν τον πόλεμον. Είναι χαλύβδινοι άνδρες με καρδίας παιδιών. Το ταξείδιόν μου με το τορπιλλισθέν πλοίον ήτο η μεγαλειτέρα και θαυμασιωτέρα περιπέτεια του βίου μου». (Ατλαντίς, [5.10.1941])

 

 

afierwma-paxinou

 

 

Διαμονή στην Αμερική, πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση και βράβευση με Όσκαρ

 

 

Στην Αμερική πρωταγωνίστησε στην Έντα Γκάμπλερ του Ερρίκου Ίψεν στο Colonial Theatre της Βοστώνης και στο Longacre Theatre της Νέας Υόρκης. Εκεί τη βλέπει ο Χέμινγουεϊ και εντυπωσιάζεται. Λίγο καιρό μετά της προτείνει να κάνει δοκιμαστικό για την ταινία Για ποιον χτυπά η καμπάνα στον ρόλο της Πιλάρ.

 

 

afierwma-paxinou

Karen Morley (Τέα Έλβστεντ), Κατίνα Παξινού (Έντα Γκάμπλερ), Henry Daniell (Έιλερτ Λέβμποργκ), Νέα Υόρκη 1941
Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

Article-Paxinou-280142

 

 

Αρχικά εκείνη αρνείται. «Ο συνομιλητής μου με ρώτησε από την άλλη άκρη του ακουστικού εάν είχα παίξει στον κινηματογράφο. Απάντησα “όχι”. Με ρώτησε τότε αν ήθελα να πάω στο Χόλλυγουντ και απάντησα πάλι “όχι”. Τέλος, με ρώτησε, αν θα ήμουν διατεθειμένη να λάβω, εν πάση περιπτώσει, μέρος σ’ ένα φιλμ της Paramount. Και απάντησα πάλι “όχι”».

 

Τελικά πείθεται να κάνει το δοκιμαστικό και επιλέγεται για τον ρόλο της Πιλάρ. Η ταινία βγαίνει στις αμερικανικές αίθουσες το 1943, και ήδη από την πρώτη προβολή η ερμηνεία της Παξινού ξεχωρίζει και αποσπά ιδιαίτερα θετικές κριτικές. Στις 3 Μαρτίου 1944 γίνεται η πρώτη μη Αμερικανίδα ηθοποιός που κερδίζει Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου.

 

 

afierwma-paxinou

Κινηματογραφική ταινία, «For whom the bell tolls», 1943
Αρχείο ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

 

Arthro-gia-aponomi-Oscar 2

 

 

Arthro-gia-tainia

 

 

Arthro-gia-tin-tainia

 

 

Μέχρι το 1950 ζει με τον Μινωτή στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, λαμβάνοντας μέρος σε αντιπολεμικές και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, διαπρέποντας θεατρικά και κινηματογραφικά. Το 1949 μάλιστα τιμήθηκε με το Βραβείο Κοκτώ για την ερμηνεία της στην κινηματογραφική απόδοση του έργου του Ευγένιου Ο’ Νηλ Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα.

 

 

Επιστροφή στην Ελλάδα και θριαμβευτική πορεία

 

 

Το 1951 επιστρέφει οριστικά στην Ελλάδα. Το 1958 πείθει τον Μινωτή να σκηνοθετήσει τη Μαρία Κάλλας στη Μήδεια του Λουίτζι Κερουμπίνι. Τον Αύγουστο του 1968, ο Μινωτής και η Παξινού αποχωρούν από το Εθνικό Θέατρο και δημιουργούν τον δικό τους θίασο, με τον οποίο έδωσαν παραστάσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, προσφέροντας ερμηνείες-σταθμούς στην ιστορία της υποκριτικής του νεοελληνικού θεάτρου.

 

 

afierwma-paxinou

 

 

gramma-thavmasti

Γράμμα θαυμαστή για την ερμηνεία της Παξινού στον Ματωμένο γάμο

 

gramma-thavmasti

Γράμμα θαυμαστή για την ερμηνεία της Παξινού στον Ματωμένο γάμο

 

 

afierwma-paxinou

Κατίνα Παξινού (Μάνα). Lorca Federico Garcia, «Bodas de sangre» [Ματωμένος γάμος], Αθήνα 1970
Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

Μάνα κουράγιο, το κύκνειο άσμα

 

 

Στην παράσταση Μάνα κουράγιο προς το τέλος του 1972 άρχισε να κλονίζεται εμφανώς η υγεία της και τον Ιανουάριο του 1973 σταματούν οι παραστάσεις. Στις 22 Φεβρουαρίου αφήνει την τελευταία της πνοή.

 

 

afierwma-paxinou

Κατίνα Παξινού (Μάνα Κουράγιο) Αθήνα 1971
Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

 

 

Για την προσωπικότητα της μεγάλης ηθοποιού, το τεράστιο υποκριτικό ταλέντο, τη διεθνή καριέρα, αλλά και την εκρηκτική της ιδιοσυγκρασία, μίλησε στον ΣΚΑΙ Κρήτης και την Ελένη Βακεθιανάκη η Μουσειολόγος και Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, κα Σοφία Πελοποννησίου.