Ο Μιχαήλ Νικολάου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1929. Το 1956 έλαβε πτυχίο (Άριστα) από το τμήμα φυσιογνωμίας και γεωγραφίας της Φυσικομαθηματικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών και το 1960 διδακτορικό (άριστα) ορυκτολογίας και πετρογραφίας από το αυτό πανεπιστήμιο. Το 1963 έλαβε δίπλωμα Γεωλογίας Μεταλλέιων από το Imperial College του Λονδίνου, όπου εφοίτησε με υποτροφία. Από το 1956 εργάστηκε ως γεωλόγος στην Ανώνυμο Ελληνική Εταιρία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων, από το 1965 ως προϊστάμενος των γεωλογικών ερευνών της εταρίας και από το 1988 μέχρι το 1990 ανέλαβε τη γενική διεύθυνση των μεταλείων της εταιρίας. Υπήρξε σύμβουλος διαφόρων μεταλλευτικών εταιριών είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας.
Έχει δημοσιεύσει εργασίες και σειρά ορυκτολογικών και κοιτασματολογικών μελετών σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Επίσης έχει λάβει μέρος σε επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει επισκεφθεί μεταλεία στον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, την Φιλανδία, τη Γαλλία καθώς και σε άλλες χώρες.
Είναι ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Γεωλόγων, ιδρυτικό μέλος της Εταιρίας Τεχνολόγων Ορυκτού Πλούτου και μέλος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.