Εστιασμένες, μεταξύ άλλων, στις πολιτικές, κοινωνικο-οικονομικές, ιδεολογικές και πολιτισμικές εξελίξεις της περιόδου, οι διαλέξεις, πέρα από την εμπέδωση γνώσεων, αποβλέπουν στη διάδοση των νεότερων πορισμάτων από συστηματικές έρευνες σε αρχεία και βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως και στη διεύρυνση και εμβάθυνση των προβληματισμών. Οι διαλέξεις απευθύνονται στο επιστημονικό κοινό, ιστορικούς, φιλολόγους, ιστορικούς της τέχνης αλλά και σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, διδάσκοντες στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και, γενικά, σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Θεματική 2025
Εκκλησία, οικονομία και κοινωνία στον ελληνικό χώρο (1204-1821)
Οι σεμιναριακές διαλέξεις επικεντρώνονται στον ρόλο της Εκκλησίας και των εκκλησιαστικών καθιδρυμάτων σε κοινωνικο-οικονομικά περιβάλλοντα του βενετοκρατούμενου και του οθωμανοκρατούμενου ελληνικού χώρου. Στη θεματική μεταξύ άλλων εμπίπτουν: η διαδικασία συγκρότησης και η σύνθεση της περιουσίας που κατείχαν ορθόδοξες ή καθολικές επισκοπές και μονές στον αστικό και κυρίως στον αγροτικό χώρο (σπίτια, μύλοι, χωράφια, ελαιώνες, αμπελώνες, κήποι κ.ά.)· ο μηχανισμός διαχείρισης των ακινήτων· οι δαπάνες και τα έσοδα· οι σχέσεις των εκκλησιαστικών παραγόντων και των υπαλλήλων τους (επιστάτες, γραμματικοί, εισπράκτορες κ.ά.) με τον κόσμο της πόλης και της υπαίθρου, τους μισθωτές γαιών (καλλιεργητές, κτηνοτρόφοι), τους εργάτες, τους τεχνίτες και γενικά όσους εμπλέκονταν στη συντήρηση και εκμετάλλευση της περιουσίας· η εν γένει παρουσία της Εκκλησίας στην κατά τόπους οικονομική και, κατ’ επέκταση, κοινωνική ζωή.
3η ΔΙΑΛΕΞΗ
Τετάρτη 22 Οκτωβρίου 2025, 18:00
Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του ΜΙΕΤ
Π. Σκουζέ 3, 1ος όροφος (Πλ. Αγίας Ειρήνης, Αιόλου)
Η μονή της Πάτμου και τα μετόχια της στην ανατολική Μεσόγειο
(17ος-αρχές 19ου αι.)
ΟΜΙΛΗΤΗΣ
Ίκαρος Μαντούβαλος, Ερευνητής Γ΄ (Εντεταλμένος Ερευνητής), Κέντρο Έρευνας Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού, Ακαδημία Αθηνών
Η μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της Πάτμου συνιστά ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα βυζαντινών μοναστηριακών καθιδρυμάτων στον ελλαδικό χώρο που κατόρθωσαν να διατηρήσουν και να διευρύνουν την κτηματική τους περιουσία κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, παρά τις κατά καιρούς οικονομικές αντιξοότητες και κρίσεις. Η επέκταση της δράσης της σε περιοχές εκτός των εδαφικών ορίων του νησιού αποτελεί τον κεντρικό θεματικό άξονα γύρω από τον οποίον περιστρέφεται η παρούσα ομιλία. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται τα μετόχια της μοναστικής αδελφότητας στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και συγκεκριμένα οι διαδικασίες συγκρότησής τους, οι παραγωγικές τους δυνατότητες σε συνάρτηση με τη γεωγραφική τους θέση καθώς και η περιουσιακή τους διάρθρωση. Στο πλαίσιο της εν λόγω εξέτασης εγγράφονται επίσης ο ρόλος των οικονόμων των μετοχίων στη διαχείρισή τους όπως και οι σχέσεις των προσώπων αυτών με τις τοπικές κοινωνίες, με τους φορείς της πολιτικής εξουσίας αλλά και με διάφορους παράγοντες της εποχής.
Ο Ίκαρος Μαντούβαλος είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.), με μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Αθήνας και της Βιέννης (υπότροφος Erasmus). Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του για την απόκτηση Μεταπτυχιακού Τίτλου (Μάστερ) στην Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (με έμφαση στην τουρκοκρατία) στο
Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Ε.Κ.Π.Α., συνέχισε τις σπουδές του στο ίδιο Τμήμα, αποκτώντας διδακτορικό τίτλο. Ο τίτλος της διδακτορικής διατριβής του είναι: «Όψεις του Παροικιακού Ελληνισμού. Από το Μοναστήρι στην Πέστη: επιχείρηση και αστική ταυτότητα της οικογένειας Μάνου (τέλη 18ου αι.- 19ος αι.». Εν συνεχεία πραγματοποίησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών τη μεταδιδακτορική του έρευνα με θέμα την ελληνική κοινότητα του Miskolc (18ος αι.– αρχές 19ου αι.). Από το 2010 έως το 2021 δίδαξε ως μέλος ΔΕΠ στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και από το 2008 μέχρι σήμερα ως μέλος ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών / Πρόγραμμα: Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό). Συμμετείχε επίσης αφενός ως διδάσκων σε προγράμματα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών ελληνικών πανεπιστημίων (Αθηνών, Ιονίου), αφετέρου ως εξωτερικός συνεργάτης ή ερευνητής σ’ ερευνητικά προγράμματα, όπως του Κ.Ε.Μ.Ν.Ε. της Ακαδημίας Αθηνών, του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς και αλλού. Έχει πραγματοποιήσει έρευνα σε αρχεία της Ελλάδας και του εξωτερικού (Αυστρίας, Ουγγαρίας) και συμμετείχε ως ομιλητής σε εθνικά και διεθνή συνέδρια. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η ιστορία των Ελλήνων της διασποράς (17ος-19ος αιώνας), εμπορικά δίκτυα στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια (17ος -19ος αιώνας), η ιστορία των επιχειρήσεων, της οικογένειας, των πόλεων και των μοναστηριών. Το 2021 εξελέγη στη θέση του εντεταλμένου ερευνητή (ερευνητή Γ΄ Βαθμίδος) στο Κέντρον Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών όπου είναι υπεύθυνος του Προγράμματος «Μοναστήρια της Ελλάδας κατά την τουρκοκρατία (1453-1821). Κοινωνική και οικονομική οργάνωση».
Διοργανωτές
• Κώστας Λαμπρινός, Διευθυντής Ερευνών, Διευθύνων του ΚΕΜΝΕ/Ακαδημία Αθηνών
• Σταύρος Γριμάνης, Yπεύθυνος του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ
