Δωρεάν μεταφορικά από 45€
Αποστολή εντός 3 ημερών

Έτος Μολιέρου (1622-2022)

Αφιερώματα
Στα άδυτα των αρχείων
Έτος Μολιέρου (1622-2022)

Φέτος τον Ιανουάριο συμπληρώθηκαν 400 χρόνια από τη γέννηση του Ζαν-Μπατίστ Ποκελέν (Jean-Baptiste Poquelin), ευρέως γνωστού με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Μολιέρος» (1622–1673). Έχοντας συγγράψει πάνω από 30 κωμωδίες, δεν αναδείχθηκε μόνο κορυφαίος Γάλλος θεατρικός συγγραφέας, αλλά και κωμικός ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεωρητικός του δράματος κατά τον 17ο αιώνα. Τα έργα του, μεταφρασμένα σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου, συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να συναρπάζουν το θεατρικό κοινό.

Εγκαινιάζοντας το επετειακό έτος, η  Comédie-Française τίμησε τον Γάλλο δραματουργό ανεβάζοντας το ανέκδοτο κείμενο της απαγορευμένης πρώτης εκδοχής του έργου Ταρτούφος ή ο υποκριτής (1664), ενώ με το ίδιο έργο ολοκλήρωσε τον κύκλο και το Birmingham Repertory Theatre. Το έργο αυτό είχε εξοργίσει τη θρησκευτική μερίδα «Κοινωνία της Αγίας Ευχαριστίας» και λίγο έλειψε να σημάνει το τέλος της καριέρας του Μολιέρου.

 

 

afierwma-molieros-6

Ταρτούφος, 1990-1991   Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

«Ο Μολιέρος», είπε ο Γκαίτε, «είναι τόσο μεγάλος, που δεν παύει να σε εκπλήσσει εκ νέου κάθε φορά που τον ξαναδιαβάζεις. Είναι μοναδικός, τα έργα του αγγίζουν τα όρια του τραγικού, είναι εύληπτα, και κανείς δεν έχει το θάρρος να τον μιμηθεί. … Διαβάζω κάθε χρόνο μερικά έργα του Μολιέρου, όπως από καιρό σε καιρό μελετώ τις χαλκογραφίες από τα έργα των μεγάλων δασκάλων της ιταλικής ζωγραφικής. Γιατί εμείς οι ταπεινοί άνθρωποι δεν είμαστε ικανοί να διατηρήσουμε μέσα μας το μεγαλείο τέτοιων πραγμάτων κι έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να επιστρέφουμε σε αυτά από καιρό σε καιρό, για να ξαναζωντανεύουμε μέσα μας αυτού του είδους τις εντυπώσεις»

 

Johann Peter Eckermann, Συνομιλίες με τον Γκαίτε κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του (Πέμπτη, 12 Μαΐου 1825)

 

 

afierwma-molieros-3

O Αρχοντοχωριάτης, 1970-1971 Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

afierwma-molieros-1

Αμφιτρύων, ή Έρωτες ενός θεού, 1899-1900  Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

Δεν είναι η ευστροφία των χαρακτήρων του Μολιέρου που μας διασκεδάζει. … [Ο Μολιέρος] μας κάνει να γελάμε επειδή μας αποκαλύπτει τους μηχανισμούς που κυβερνούν το νου και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Ενώ γράφει πάντα με σκοπό να ευχαριστήσει, απευθύνεται λιγότερο στα αυτιά μας, απαιτώντας πολλά από την αντίληψη και την κρίση μας.

Με τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από έναν ρομαντικό κόσμο όπου όλα έχουν ευτυχή έκβαση σε έναν κόσμο που τον κυβερνά η φιλαυτία, ο Μολιέρος ανυψώνει το επίπεδο της κωμωδίας, καθιστώντας την εφάμιλλη σε βάθος και εύρος με την τραγωδία. Κατάφερε έτσι και εισήγαγε στο κωμικό του σύμπαν τις ευτελείς ματαιοδοξίες των αριστοκρατών δανδήδων, την υποχονδρία, τη χολερική ζήλια και την εγωκεντρικότητα των μονομανών και των μελαγχολικών, την προμελετημένη αχρειότητα ενός Ταρτούφου και τον ηδονιστικό σαδισμό ενός Δον Ζουάν.

 

 

afierwma-molieros-7

Ντον Ζουάν, 2000-2001  Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

Αυτές ακριβώς οι πανταχού παρούσες μωρίες και διαστροφές είναι που κάνουν τις εικόνες από τη ζωή της εποχής του που φιλοτεχνεί να είναι τόσο προσιτές και στους επόμενους αιώνες. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι, επιλέγοντας να μην ακολουθήσει την κωμική σύμβαση της απάμβλυνσης των διαστροφών προκειμένου να διατηρηθεί μια ατμόσφαιρα ξέγνοιαστης γιορτής, ο Μολιέρος κατάφερε να παρουσιάσει ένα πλούσιο πανόραμα από μωρίες και διαστροφές, μαζί με την συνεπακόλουθη συνοδεία από καταστροφικές συνέπειες, στρεβλώσεις, παραμορφώσεις, βαναυσότητες και αδικίες.

 

Στο θέατρο του Μολιέρου η μωρία και η διαστροφή είναι ρωμαλέες, πανίσχυρες, σχεδόν ακαταμάχητες και πάντοτε αγιάτρευτες. Την ίδια στιγμή, ακριβώς επειδή είναι τόσο δραστικές, παράγουν συναρπαστικά δράματα, στα οποία οι ανόητοι και οι αχρείοι έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους, αλλά και με εκείνους που επιδεικνύουν κοινή λογική, μέσα από μια σειρά από αλησμόνητες αντιπαραθέσεις. Οι αχρείοι και οι ανόητοι του Μολιέρου έχουν την ενοχλητική γοητεία των τεράτων. Τους αποδοκιμάζουμε και τους βρίσκουμε γελοίους, αλλά την ίδια στιγμή νιώθουμε λίγο να μας ελκύουν. Θαυμάζουμε την ανόθευτη ενεργητικότητά τους και τους είμαστε ευγνώμονες που μας προκαλούν τόσο απολαυστικό γέλιο. …

 

Το θέαμα μιας τόσο μεγάλης κακοδαιμονίας λειτουργούσε —και εξακολουθεί να λειτουργεί— ως υπενθύμιση προς το κοινό ότι η μωρία και η διαστροφή συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα προσκόμματα της ανθρώπινης ευτυχίας. Μας υπενθυμίζει επίσης, εάν βεβαίως δεν μας έχει αποτυφλώσει η φιλαυτία μας, πως ό,τι βλέπουμε στη σκηνή είναι η εικόνα αυτού που είμαστε ή αυτού που εύκολα θα μπορούσαμε να καταντήσουμε.

 

Η εικόνα που φιλοτεχνεί ο Μολιέρος για την ανθρώπινη κατάσταση μας ενθαρρύνει να νιώσουμε πως απαιτείται ένας υψηλός βαθμός ενάργειας και επαγρύπνησης αν θέλουμε να έχουμε κάποια ελπίδα να κρατήσουμε υπό έλεγχο τις άλογες δυνάμεις που καιροφυλακτούν πάντοτε να εξουσιάσουν τη ζωή μας.

 

Andrew Calder, Molière. The Theory and Practice of Comedy (1993), 204–205.

 

 

afierwma-molieros-4

O Κατά φαντασίαν ασθενής, 1934 (θερινή)  Αρχεία ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ:

 

 

 

misanthropos-molieros-miet

 

 

Ο μισάνθρωπος

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

 

Ο “Μισάνθρωπος”, το κορυφαίο, κατά πολλούς, επίτευγμα του μεγάλου Γάλλου δραματουργού, είναι συνάμα ένα κομβικής σημασίας έργο του γαλλικού κλασικισμού, αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας γενικότερα. Κεντρικός χαρακτήρας του έργου είναι ο Αλσέστ, μια από τις πλέον εμβληματικές και διαχρονικές μορφές της μολιερικής πινακοθήκης: ο ανυποχώρητος ιδεαλιστής και ηθικολόγος, που αξιώνει μια κοινωνική ζωή χωρίς υποκρισία και κατά συνθήκη ψεύδη, θεμελιωμένη σε μια άνευ ορίων και άνευ όρων ειλικρίνεια ανεξαρτήτως κόστους. Η παρουσία ενός τέτοιου ανθρώπου στη γαλλική αυλική κοινωνία του 17ου αιώνα, της απόλυτης ενσάρκωσης όλων των κακών που εκείνος βδελύσσεται, παράγει ένα εκρηκτικό μείγμα και μια σειρά τραγελαφικών και συνάμα τραγικών περιπλοκών που θα επιφέρουν στο τέλος την πικρή απογοήτευση και τη γελοιοποίηση του ήρωα.

 

 

amfitrion-molieros

 

Αμφιτρύων

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

 

Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τον “Αμφιτρύωνα” “Κωμωδία των μεταμορφώσεων” ή “Προσωπεία του δόλου”. Στη βάση του μύθου και της ίντριγκας βρίσκεται το προσωπείο, το διπλό πρόσωπο. Οι θεοί έχουν δύο μορφές, τη θεϊκή και την ανθρώπινη. Οι αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις τους -για να φέρουμε το μύθο στα μέτρα μας- αποκαλύπτουν γενικότερες κοινωνικές συμπεριφορές, την πρωτεϊκή φύση και τους ελιγμούς των ισχυρών.
Ο Μολιέρος ήξερε πολύ καλά από προσωπεία και μεταμορφώσεις για να θίξει τα κακώς κείμενα του καιρού του και, γενικότερα, για να φωτίσει τα ανθρώπινα πάθη και παθήματα, να εκθέσει και να εκτεθεί ο ίδιος στη λυτρωτική (;) σκηνή. Μόνο που κάποτε αυτό το παιχνίδι κρύβει παγίδες…

 

 

sxoleio-gynaikon-molieros

 

Το σχολείο των γυναικών

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

 

Το “Σχολείο των γυναικών” αποτέλεσε στην εποχή του σκάνδαλο – τόσο μεγάλο μάλιστα που μόνο ο “Ταρτούφος” έμελλε να το ξεπεράσει. Και αυτό δεν ήταν καθόλου τυχαίο: Ο Μολιέρος έβαλε στο στόχαστρο την τρέχουσα ηθική και την κοινωνική υποκρισία, παίρνοντας θέση σε ένα καυτό πρόβλημα του καιρού του, ένα πρόβλημα που έθιγε το ίδιο το θεμέλιο της κοινωνίας, την οικογένεια. Γιατί θέμα του έργου αυτού δεν είναι άλλο από το ζήτημα του γάμου και ειδικότερα της επιλογής συζύγου. Λοιδορώντας τις κρατούσες αντιλήψεις, που αναγνώριζαν μόνο στον πατέρα ή στον σύζυγο το αποκλειστικό δικαίωμα της επιλογής, ο μεγάλος κωμικός διακηρύσσει ότι σχολείο της ηθικής δεν είναι τα απομονωμένα μοναστήρια, τα ηθικοπλαστικά αναγνώσματα και οι κάθε είδους απαγορεύσεις και περιορισμοί, αλλά αυτή η ίδια η κοινωνική ζωή όταν πραγματώνεται με πνεύμα απόλυτης ελευθερίας και εμπιστοσύνης. Σε μια εποχή σαν τη δική μας, όπου καθημερινά διαπιστώνουμε πως η ουσιαστική ισοτιμία και ο σεβασμός της προσωπικότητας των γυναικών εξακολουθεί να αποτελεί το ζητούμενο, το έργο αυτό παραμένει εξίσου καυτό και επίκαιρο.

 

 

molieros-tritomi-kasetina

 

Μολιέρος

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

 

Οι τρεις ιστορικές μεταφράσεις της Χρύσας Προκοπάκη, ένα πραγματικό μεταφραστικό επίτευγμα, τώρα και σε κασετίνα.

Η μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη —ξαναδουλεμένη εκδοχή του κειμένου που είχε παρουσιάσει ο Λευτέρης Βογιατζής στις 4 Απριλίου 2004 στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων— κατορθώνει να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες τις οποίες παρουσιάζει η απόδοση ενός έμμετρου, ποιητικού και συνάμα σπαρταριστά κωμικού θεατρικού λόγου, με την απαράμιλλη φυσικότητα και δεξιοτεχνία που χαρακτηρίζουν τα αδιαμφισβήτητα μεταφραστικά επιτεύγματα.

 

 

don-zouan

 

Ντον Ζουάν

Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας

 

Τον Μολιέρο τον είπαν στον καιρό του “dieu des ris”, θεό του γέλιου. Οι άφρονες γελούσαν να τον ακούν, αλλά πρέπει να βρέθηκαν πολλοί που πρόσεξαν τις αλήθειες του. Απόδειξη ο κατατρεγμός του.
Ο Μολιέρος αξιώθηκε την άχαρη μοίρα να ζήσει σε μιαν εποχή που η ιθύνουσα τάξη της χώρας του είχε αρχίσει να ξαστοχάει τον κανόνα ζωής που δικαιολογούσε το πρωτείο της.
Η αποστολή του ως συγγραφέα ήταν να καταγγείλει τον ξεπεσμό της.
Το θλιβερό προνόμιο του αιώνα μας είναι να εννοεί “κατ’ αναλογίαν” το κατηγορητήριο του Μολιέρου. Μια νέα ιθύνουσα τάξη παρουσιάζει τα συμπτώματα του ξεπεσμού των Γάλλων ευγενών που διασύρει ο “θεός του γέλιου”. Το ζήτημα είναι σήμερα ποιος τιμωρός Θεός θα φανερωθεί, εξόν αν είναι η συνείδηση του μοναχικού ανθρώπου, ύστατο καταφύγιο του ηθικού νόμου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)