Η περιγραφή της επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους με τη μορφή πυρίνων γλωσσών την ημέρα της Πεντηκοστής περιλαμβάνεται στο 5ο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, στις Πράξεις των Αποστόλων, 2.1–41.
Το απόσπασμα της επιφοίτησης των Αποστόλων: Τῆς Καινῆς Διαθήκης Ἅπαντα. Novi Testamenti omnia. Basileae, Βασιλεία 1540, 177v-178r.
Στο Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του ΜΙΕΤ φυλάσσεται μια σημαντική έκδοση του ελληνικού κειμένου της Καινής Διαθήκης του 16ου αιώνα (Παλαίτυπα/Σπάνια, Συλλογή Πέζαρου, αρ. 118).
ΙΠΑ/ΜΙΕΤ, Παλαίτυπα / Σπάνια, Συλλογή Πέζαρου, αρ. 118, η στάχωση και ο κολοφώνας.
Πρόκειται για την τύπωση του ελληνικού κειμένου της Καινής Διαθήκης από τον Thomas Platter τον πρεσβύτερο (1499–1582) στη Βασιλεία της Ελβετίας τον Σεπτέμβριο του 1540 (USTC no. 696183): Τῆς Καινῆς Διαθήκης Ἅπαντα. Novi Testamenti omnia. Basileae, Per Thoman Platterum, anno M.D.XL. Mense Septemb.
Τῆς Καινῆς Διαθήκης Ἅπαντα. Novi Testamenti omnia. Βασιλεία 1540,σελίδα τίτλου με ξυλογραφίες του Hans Holbein του νεότερου.
Ο Platter ήταν μια σημαντική προσωπικότητα στον κόσμο της Μεταρρύθμισης. Λόγιος, δάσκαλος και τυπογράφος, ξεκίνησε από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Αναμείχθηκε ενεργά στις θρησκευτικές διαμάχες του αιώνα, στο πλευρό του Ζβίγγλιου, με τον οποίο συνεργάστηκε και στου οποίου το θάνατο, το 1531 στη μάχη του Kapell, ήταν αυτόπτης. Ανέπτυξε σχέσεις με σημαντικούς λογίους της εποχής, και η ζωή του και η προσωπικότητά του αποτέλεσε το αντικείμενο ενδιαφέροντος για νεότερους ιστορικούς της πρώιμης νεωτερικότητας, όπως ο Emmanuel Le Roy Ladurie (Le siècle des Platter, 1499–1628, τ. 1–3, Παρίσι 1995) και ο Theodore K. Rabb (Renaissance Lives. Portraits of an Age, Νέα Υόρκη 1993).
Πορτρέτο του Thomas Platter, Hans Bock ο πρεσβύτερος, 1581. Kunstmuseum Basel .
Ο Platter ασχολήθηκε και με την τυπογραφία. Το 1538 τύπωσε την ελληνική Καινή Διαθήκη στη Βασιλεία, όπου την ξανατύπωσε τα έτη 1540, 1543 και 1544 (βλ. τις σχετικές καταχωρίσεις στο Robert Norvin Crawford, Bibliographic Index of Print Editions of the Greek New Testament. Listed by Publication Year [1514–2023], Chamberlain, South Dakota 2023), πριν επιστρέψει στη διδασκαλία στο Gymnasium am Münsterplatz της Βασιλείας. Το 1572 συνέγραψε μια σύντομη αυτοβιογραφία, η οποία συγκαταλέγεται στα πιο διάσημα αυτοβιογραφικά κείμενα της γερμανικής γραμματείας του 16ου αιώνα (https://www.e-manuscripta.ch/bau/doi/10.7891/e-manuscripta-13858).
Το ελληνικό κείμενο της Καινής Διαθήκης που τύπωσε ο Platter είναι το Ερασμιανό και περιλάμβανε τις διορθώσεις ενός άλλου σπουδαίου λογίου, του Johannes Heussgen, πιο γνωστού με το εξελληνισμένο όνομα Οικολαμπάδιος (Oecolampadius, 1482–1531), του οποίου η εισαγωγή προηγείται στην έκδοση του 1540 (βλ. και Jeff Fisher, «The Old Testament Editor of the First Published Greek New Testament: Johannes Oecolampadius (1482–1531)», Journal of Early Modern Christianity 5(2018), 35–55).
Πορτρέτο του Oecolampadius, Hans Asper, 1531/1550, Kunstmuseum Basel.
Η έκδοση περιλαμβάνει ξυλογραφίες του Hans Holbein του νεότερου (π. 1497–1543). Σε αυτή τη μορφή η Καινή Διαθήκη είχε τυπωθεί ήδη το 1524 στη Βασιλεία από τον τυπογράφο Ioannes Bebelius (βλ. Griechischen Geist aus Basler Pressen, nr.381: https://ub.unibas.ch/cmsdata/spezialkataloge/gg/higg0381.html). Το αντίτυπο του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ φέρει σημειώσεις και στιχαρίθμηση στα περιθώρια σε μεγάλο μέρος του κειμένου, από δυτικό λόγιο χέρι πιθανόν σύγχρονο της έκδοσης.
Τῆς Καινῆς Διαθήκης Ἅπαντα. Novi Testamenti omnia. Βασιλεία 1540, ο Απόστολος Παύλος, ξυλογραφία.
Τέλος, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός της ύπαρξης του αντιτύπου μεταξύ των βίβλων της συλλογής Πέζαρου, η οποία αποκτήθηκε τη δεκαετία του ’70 από το ΜΙΕΤ και αποτελεί πλέον μέρος των συλλογών του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ. Το κείμενο της ΚΔ της έκδοσης του Platter δεν ανταποκρίνεται σε εκείνο που χρησιμοποιείται στην ανατολή από τους ελληνορθόδοξους. Το γεγονός ότι βρίσκεται στη συλλογή Πέζαρου αποδεικνύει για άλλη μια φορά το εύρος αλλά και τη σημασία της, όπως και άλλων όμοιων βιβλιοθηκών, για την κατανόηση του πολιτιστικού περιβάλλοντος της περιόδου.
Σταύρος Γριμάνης
ΙΠΑ/ ΜΙΕΤ