Το τεκμήριο
Μονόχρωμη φωτογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου, τοποθετημένη σε ξυλόγλυπτο επιτοίχιο κάδρο. Φωτογράφος: Γεώργιος Μπούκας.
Απεικονίζεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος καθισμένος μπροστά από γραφείο. Τη φωτογραφία τράβηξε το 1914 ή το 1915 ο φωτογράφος Γεώργιος Μπούκας. Η ξεθωριασμένη υπογραφή του (Geo Boucas) διακρίνεται κάτω δεξιά της φωτογραφίας και εν μέρει επικαλύπτεται από την υπογραφή του ίδιου του Βενιζέλου, η οποία είναι πιο έντονη και ξεχωρίζει.
Η φωτογραφία τραβήχτηκε σε στούντιο, κι όχι σε φυσικό χώρο, καθώς το φόντο είναι ζωγραφισμένο, πρόκειται δηλαδή για σκηνικό. Η ζωγραφιστή επιβλητική βιβλιοθήκη είναι γεμάτη βιβλία και έγγραφα, που βρίσκονται σε ακαταστασία, υποδηλώνοντας την εντατική ενασχόληση του απεικονιζόμενου προσώπου με αυτά. Ζωγραφισμένα είναι επίσης ένα βάζο και, στα δεξιά, ένα κηροπήγιο, το οποίο ίσα που διακρίνεται. Τα μόνα πραγματικά έπιπλα στη φωτογραφία είναι ένα μικρό ξύλινο γραφείο υποδοχής–αλληλογραφίας, με σκάλισμα στην πρόσοψή του, και η ξύλινη καρέκλα, που φαίνεται να έχει ψάθα στο κάθισμά της. Πρόκειται για έπιπλα τα οποία χρησιμοποιούσαν εκείνη την εποχή για το διάβασμα και το γράψιμο επιστολών.
Ο Βενιζέλος είναι καθισμένος λοξά, παράλληλα προς το μικρό γραφείο. Κοιτά κατευθείαν προς τον θεατή με τα χαρακτηριστικά ζωηρά μάτια του, που γνωρίζουμε ότι ήταν μπλε. Το ύφος του είναι σοβαρό, δεν χαμογελά, αλλά δεν είναι ούτε και σκυθρωπός· θα λέγαμε ότι αποπνέει περισσότερο μια αίσθηση βαθιάς ηρεμίας και γαλήνης. Η αίσθηση αυτή επιτείνεται από τα χέρια του. Τα δάχτυλα είναι ελαφρώς κλεισμένα μέσα στην παλάμη του· το αριστερό χέρι ακουμπά πάνω στο τραπέζι και το δεξί πάνω στο δεξί του πόδι — μια στάση πιθανόν καθ’ υπόδειξη του φωτογράφου. Είναι ντυμένος με καθημερινό κοστούμι, ξεχωρίζουν καθαρά τα κουμπιά στα μανίκια και στο άνοιγμα του σακακιού του, ενώ στο λαιμό φοράει παπιγιόν. Τα δερμάτινα παπούτσια του λάμπουν καθαρά και καλογυαλισμένα.
Η ιστορία
Ήταν 30 Νοεμβρίου του 1990 στην οδό Αγίου Ανδρέου 5 στην Πλάκα. Γύρω στις 7:00 το απόγευμα το ανακαινισμένο νεοκλασικό κτίριο, ολόλευκο και κατάφωτο, με ορθάνοικτα τα πράσινα παράθυρά του, δεχόταν τους καλεσμένους του. Το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) γιόρταζε τα εγκαίνια της ιδιόκτητης έδρας του και ταυτόχρονα παρουσίαζε την πρώτη του εκδήλωση στο χώρο, την έκθεση Ελευθέριος Βενιζέλος 1910–1920, ακριβώς 80 χρόνια μετά τη σύσταση της πρώτης κυβέρνησης Βενιζέλου. Οι ιδρυτές του ΕΛΙΑ Μάνος Χαριτάτος και Δημήτρης Πόρτολος δεν έκρυβαν τη χαρά τους, που το όνειρό τους να αποκτήσει το ΕΛΙΑ στέγη είχε γίνει επιτέλους πραγματικότητα, μετά από τόσες περιπέτειες και προσπάθειες.
Στα εγκαίνια παρευρέθηκαν εκπρόσωποι του πολιτικού, διπλωματικού και πνευματικού κόσμου της χώρας, ερευνητές, φίλοι και γνωστοί. Ανάμεσά τους και ο γνωστός παλαιοπώλης Θεόδωρος Μίντζας, πολύ φίλος των ιδρυτών του ΕΛΙΑ και ιδιοκτήτης του θρυλικού παλαιοπωλείου «ΑΝΘΕΣ» («κι αν δεν θες» πρόσθεταν περιπαικτικά οι φίλοι του), το οποίο βρισκόταν στην οδό Πινδάρου 22, αρχικά, και 24, αργότερα. Ο Θεόδωρος Μίντζας πέρασε το κατώφλι του κτιρίου και παρέδωσε στον Μάνο Χαριτάτο και τον Δημήτρη Πόρτολο ως δώρο την εν λόγω κορνιζαρισμένη φωτογραφία.
Την ιστορία της φωτογραφίας μοιράστηκε μαζί μας ο κύριος Δημήτρης Πόρτολος. Ευχαριστίες στη συνάδελφο Ματθίλδη Πυρλή για την ταυτοποίηση της υπογραφής του φωτογράφου.
Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ / ΜΙΕΤ