Αυξεντιανός μετανοημένος (1752)

O τόμος αυτός περιλαμβάνει την έκδοση της ανέκδοτης δραματικής σάτιρας “Κωμωδία ήτοι Έργα και καμώματα του μιαρού ψευδασκητού Αυξεντίου του εν τω Κατιρλίω και των ασεβεστάτων και αθέων εκείνου μαθητών, οπαδών και διδασκάλων ή Αυξεντιανός μετανοημένος”, ενός πολύ σημαντικού ντοκουμέντου για τον δημόσιο βίο και τον πολιτισμό του 18ου αιώνα. Όπως δηλώνεται στον τίτλο, το θέμα του έργου είναι η δράση ενός μοναχού, του Αυξεντίου, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στο παραθαλάσσιο χωριό Κατιρλί (σημερινό Esenkoy) στην περιοχή της Βιθυνίας και ήταν διάσημος ως άγιος και θεραπευτής. Ο σκοπός της σάτιρας είναι η εξουδετέρωση της λατρείας του καλόγερου, ο οποίος καταγγέλλεται ως τσαρλατάνος και αιρετικός. Η υπόθεση του έργου δομείται γύρω από τον σχηματισμό του δικτύου υποστήριξης του Αυξεντίου, τον μηχανισμό των οικονομικών της ομάδας του, τις τεχνικές της θαυματοποιίας με την επιστράτευση μισθωμένων “αρρώστων”, τους εξορκισμούς και την εμφάνισή του ως χαρισματούχου πνευματικού πατέρα που βλέπει οράματα αλλά έχει και το προορατικό, τη διδασκαλία του, στην οποία κεντρική θέση έχει ο αναβαπτισμός των Καθολικών και Αρμενίων. Στο τέλος του έργου, τον Σεπτέμβριο του 1752, αποκαλύπτεται η απάτη, ο Αυξέντιος συλλαμβάνεται από τους Τούρκους και στην Κωνσταντινούπολη προκαλούνται ταραχές που έχουν ως αποτέλεσμα την επιστροφή στον πατριαρχικό θρόνο του εξόριστου Κυρίλλου Ε’, τον οποίο προπαγάνδιζε στο κήρυγμά του ο Αυξέντιος. Ο σκοπός της εισαγωγής που συνοδεύει την έκδοση του έργου είναι να παρουσιάσει και να συζητήσει τα ζητήματα που συνδέονται με το κείμενο από φιλολογική, ιστορική, θεολογική και θεατρολογική άποψη.
Αυτός ο τόμος είναι ο πέμπτος της εκδοτικής σειράς, “Κείμενα και τεκμήρια του προεπαναστατικού ελληνικού θεάτρου” του ερευνητικού προγράμματος “Το ελληνικό θέατρο στην εποχή του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης και της Τουρκοκρατίας” της Ακαδημίας Αθηνών, που σκοπό έχει τη συστηματική διερεύνηση του ελληνικού προεπαναστατικού θεάτρου, με τη δημοσίευση πηγών της θεατρικής ιστορίας και με τη φιλολογική έκδοση ανεκδότων και αγνώστων κειμένων της ελληνικής δραματολογίας στην αναφερόμενη περίοδο. Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα διεξάγει αποστολές σε αρχεία και βιβλιοθήκες του εξωτερικού και στην Ελλάδα, προκειμένου να εντοπισθούν έγγραφα με πληροφορίες για τη θεατρική ζωή παλαιότερων εποχών και να βρεθούν χειρόγραφα με ανέκδοτα θεατρικά έργα. Τα σχετικά πορίσματα των αποστολών και τα άγνωστα δραματικά κείμενα που θα προκύψουν από τις αναζητήσεις θα δημοσιευτούν στη σειρά αυτή. Ανάλογα με τη φύση και τη δυσκολία του εκάστοτε κειμένου θα αποφασισθεί αν η έκδοσή του θα είναι κριτική ή απλώς φιλολογική.