Αγροσυκιά: Ένα οικισμός των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων

Στο πρώτο μέρος, που έχει εκπονηθεί από τον Παύλο Χρυσοστόμου, περιγράφεται η τοπογραφία της περιοχής, η μορφολογία της οποίας ερμηνεύει τους λόγους δημιουργίας του οικισμού στη συγκεκριμένη θέση. Επίσης, γίνεται αναφορά στο ιστορικό της ανασκαφικής έρευνας στον οικισμό.

Στο δεύτερο μέρος, που έχει εκπονηθεί από τον Ιωάννη Ασλάνη, παρουσιάζεται ο παλαιότερος των οικισμών, ο οποίος ιδρύθηκε στη θέση «Πελίτι» Αγροσυκιάς κατά τη Διμηνιακή περίοδο (4800-4500 π.Χ.). Οι περιορισμένες πληροφορίες για την περίοδο αυτή από την περιοχή της δυτικής Μακεδονίας καθιστούν τη στρωματογραφία του οικισμού, παρά τη μικρή έκταση της ανασκαφής, αναγκαία και την αξιοποίηση των περιορισμένων ανασκαφικών ευρημάτων απαραίτητη.

Στο τρίτο μέρος, που έχει εκπονηθεί από την Αναστασία Χρυσοστόμου, περιγράφονται τα ανασκαφικά δεδομένα και τα ευρήματα του οικισμού «Πελίτι» Αγροσυκιάς της Εποχής του Σιδήρου, τα νεκροταφεία του και τα ευρήματα που προέρχονται από την ανασκαφή του τύμβου, τα δεδομένα από τον γειτονικό οικισμό της Λεπτοκαρυάς της Εποχής του Σιδήρου, καθώς και τα αντικείμενα παράδοσης από τα νεκροταφεία του.

Στο τέταρτο μέρος περιγράφεται από τον Παύλο Χρυσοστόμου η οχύρωση και το τμήμα του οικισμού της Αγροσυκιάς των ιστορικών χρόνων το οποίο ερευνήθηκε, οι αγροτικές εγκαταστάσεις γύρω από αυτόν, το ιερό του Διός Υψίστου, τα νεκροταφεία του οικισμού με τους ελληνιστικούς τύμβους της Αγροσυκιάς και της Ραχώνας, ο ρωμαϊκός τύμβος στα βόρεια του ιερού του Διός Υψίστου, τα επιτύμβια μνημεία από τα νεκροταφεία του οικισμού και παραδόσεις αρχαίων αντικειμένων από το «Πελίτι» και την περιοχή του, καθώς και μερικά αντικείμενα από τον νεότερο οικισμό της Αγροσυκιάς.

(πηγή: Εθνικό Ίδρυνα Ερευνών)