Αλή Πασάς ο Τεπελενλής (1744-1822)

Αν και έχει περάσει παραπάνω από ενάμισης αιώνας από το δραματικό τέλος του Αλή πασά των Ιωαννίνων, οι ιστορικοί εξακολουθούν να ερευνούν την πολυκύμαντη ζωή και την πολυσχιδή δράση αυτής της εκπληκτικής και πάντα αμφιλεγόμενης προσωπικότητας, που δέσποσε πάνω από σαράντα χρόνια στο πολιτικό προσκήνιο της ΝΑ Ευρώπης κι απασχόλησε, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, τον κόσμο της εποχής του.
Αυτό πάντως που μπορούμε να πούμε σήμερα, είναι ότι οι ιστορικοί κρίνουν τώρα περισσότερο αντικειμενικά τον Αλή. Κι αυτό έγινε από την ώρα που έπαψαν να τον βλέπουν μόνον ως άνθρωπο, αλλ’ άρχισαν να ερευνούν και ν’ αξιολογούν τις πράξεις του στον πολιτικό, διοικητικό, οικονομικό και στρατιωτικό τομέα.
Βέβαια δεν ήταν εύκολο ν’ απαλλαγεί το πρόσωπο του πασά των Ιωαννίνων από όσα του είχε φορτώσει, δίκαια ή άδικα, η παράδοση, αλλά και σημαντικότατοι εκπρόσωποι της ρομαντικής λογοτεχνίας του περασμένου αιώνα, όπως ο Byron, ο Goethe, ο Hugo, ο Balzac κι άλλοι “ήσσονες” συγγραφείς, σύγχρονοι και μεταγενέστεροί του, που τον έκαναν θέμα τους.
Κανείς δεν αρνείται ότι ο Αλής ήταν ο θηριώδης, ο ληστής, ο αδίσταχτος δολοφόνος, ο καιροσκόπος, ο ασελγής, ο σφετεριστής ξένων περιουσιών, ο μνησίκακος, ο απέραντα φιλόδοξος, ο δόλιος, ο μηχανορράφος, ο ψυχρός υπολογιστής, ο αιμοχαρής, ο δεισιδαίμονας, που στήριζε την εξουσία του στην απροσχημάτιστη βία, την τρομοκρατία και την αυθαιρεσία.
Ούτε επίσης μπορεί ν’ αρνηθεί κανείς την αγριότητα και τη δολιότητα με την οποία εξουδετέρωνε πολιτικούς του αντιπάλους και ξεκλήριζε ολόκληρα χωριά, για να ικανοποιήσει την εκδικητική του δίψα. […] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)