Αθωνικά Σύμμεικτα 5 / Αρχείο της Ι. Μ. Παντοκράτορος

«Το αρχείο της μονής Παντοκράτορος του Αγίου Όρους φυλασσόταν ανέκαθεν, όπως συνηθίζεται για μεγαλύτερη ασφάλεια, στον πύργο της, ο οποίος ορίζει το νοτιοδυτικό άκρο του κτιριακού της συγκροτήματος. Στον παλιό αυτόν πύργο φυλασσόταν επίσης και το σκευοφυλάκιο της μονής (το αρχείο αποτελούσε μέρος του σκευοφυλακίου, στο οποίο και φυλάσσονταν τα έγγραφα, όπως μαρτυρείται στο Έγγρ. 76). Κατά τη δεκαετία του 1960, μετά την επισκευή της βόρειας πτέρυγας, το αρχείο μαζί με τη βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε στο ισόγειο της πτέρυγας αυτής, της οποίας ο πρώτος όροφος στεγάζει το σκευοφυλάκιο και την αίθουσα συντήρησης εικόνων, ενώ οι υπόλοιποι χώροι του και ολόκληρος ο δεύτερος όροφος προορίζονται για τη φιλοξενία προσκυνητών.

Επιστημονική αποστολή του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών που απαρτιζόταν από τον υπεύθυνο του προγράμματος των Αρχείων του Αγίου Όρους Κρίτωνα Χρυσοχοΐδη και τον συνεργάτη του Κέντρου Ηλία Αναγνωστάκη καταλογογράφησε τα έγγραφα που εναπόκεινται στο ισόγειο το 1984. Τη μικροφωτογράφηση των εγγράφων πραγματοποίησε ο φωτογράφος Λεωνίδας Ανανιάδης. Μια δεύτερη αποστολή το 1989, που είχε σκοπό τη διευκρίνηση στοιχείων του φωτογραφημένου υλικού, κατέληξε στην ανακάλυψη και νέων εγγράφων που είχαν εντοπιστεί στα δώματα του πύργου, με αποτέλεσμα τον επταπλασιασμό του όγκου του αρχείου (και αυτό όσο αφορά μόνο στην περίοδο μέχρι το έτος 1800). Η φωτογράφηση του νέου υλικού πραγματοποιήθηκε εκ των ενόντων από τον υπεύθυνο του προγράμματος Κρ. Χρυσοχοΐδη και τον γράφοντα. Ο γράφων επισκέφτηκε τη μονή άλλες δύο φορές, το 1990 και το 1996, ενόψει της δημοσίευσης του Α’ Μέρους των επιτομών του αρχείου της. Στη διάρκεια των επισκέψεων αυτών ήρθαν στο φως και άλλα έγγραφα, που επίσης φωτογραφήθηκαν.

Οι εκτεταμένες αυτές εργασίες θα ήταν αδύνατο να συντελεστούν, και μάλιστα με τόση ταχύτητα, δίχως την άοκνη συμμετοχή των πατέρων της μονής, στην αδιάλειπτη φροντίδα των οποίων οφείλεται ο σημερινός πλούτος του αρχείου…».

(από την εισαγωγή του βιβλίου)