Ιστορία του Βελισαρίου

Ανάμεσα σε αυτή τη θρυλική Βελισαριάδα και τη ζωή του Βελισαρίου, όπως μας την παραδίδουν οι σύγχρονοί του ιστορικοί του 6ου αιώνα Προκόπιος και Αγαθίας, οι ερευνητές έχουν επισημάνει αρκετές ομοιότητες. Το κύριο θέμα της Βελισαριάδας είναι ο φθόνος. Η ιστορία του Βελισαρίου αποτελεί ιδανικό παράδειγμα για να συναχθεί το δίδαγμα πως ο φθόνος των αρχόντων/Ρωμαίων είναι υπεύθυνος για την εξασθένηση (και την πτώση) του Βυζαντίου. Ο Προκόπιος και ο Αγαθίας σε τρείς διαφορετικές περιόδους της σταδιοδρομίας του Βελισαρίου κάνουν λόγο για το φθόνο και τις συκοφαντίες των αρχόντων εναντίον του. Άλλα κοινά στοιχεία ανάμεσα στον ιστορικό Βελισάριο και τον Βελισάριο του θρύλου είναι η πίστη και η αφοσίωσή του στον αυτοκράτορα, αλλά και η δημοτικότητά του στα λαϊκά στρώματα και στους στρατιώτες, χάρη στην οποία η μορφή του παρέμεινε ζωντανή στη μνήμη του λαού της Κωνσταντινούπολης και πήρε σιγά σιγά μυθικές διαστάσεις. Ουσιαστικό στοιχείο στη Βελισαριάδα είναι η ταπεινή καταγωγή του Βελισαρίου και ο καθοριστικός ρόλος του λαού, ο οποίος δίνει σωστές συμβουλές στον αυτοκράτορα, ενώ αντίθετα οι άρχοντες σκέφτονται μόνο το συμφέρον τους και ακυρώνουν με το φθόνο τους τις ελπίδες που είχε το Βυζάντιο να επιζήσει. Το δημοκρατικό και αντιαρχοντικό πνεύμα του ποιήματος προϋποθέτει την κοινωνική κατάσταση του 14ου αιώνα και την ανάδειξη του λαού ως πολιτικής δύναμης. Και άλλα στοιχεία συνηγορούν στη χρονολόγηση της αρχικής Βελισαριάδας στην τελευταία δεκαετία του 14ου αιώνα, όταν ο Μανουήλ Β’ έγινε αυτοκράτορας. Είναι η εποχή που οι Τούρκοι έχουν κατακτήσει σχεδόν ολόκληρο το βυζαντινό κράτος, και δεν είναι δύσκολο να προφητέψει κανείς την άλωση της Κωνσταντινούπολης.