Κριτική ανάλυση του συγγράμματος που επιγράφεται Τουρκική Χάρτα. Analyse raisonnée de l’ ouvrage intitulé Charte Turque

Το χειρόγραφο του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού Analyse raisonné de l’ouvrage intitulé Charte Turque φυλάσσεται εδώ και δύο σχεδόν αιώνες στη Βιβλιοθήκη της Γενεύης και παρέμενε ανέκδοτο από το 1827, έτος της τελικής του συγγραφής. Με αυτήν τη δίγλωσση έκδοση (γαλλικό πρωτότυπο και ελληνική μετάφραση) το αξιόλογο έργο ενός μεγάλου Φαναριώτη γίνεται προσιτό στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Πρόκειται για ένα κείμενο διαφωτιστικό για την ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και για τον τρόπο με τον οποίο ένας λόγιος, που μεγάλωσε στην Πόλη και κατέλαβε υψηλές κρατικές θέσεις, έβλεπε τη σύγχρονη τουρκική διοίκηση και κοινωνία στα χρόνια του Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων. Γόνος μεγάλης φαναριώτικης οικογένειας που καταγόταν από την Τραπεζούντα του Πόντου, ο Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1778. Το κοινωνικό του περιβάλλον, τα φυσικά του χαρίσματα, η ευρωπαϊκή του μόρφωση και η γνώση των ανατολικών γλωσσών τον προόριζαν για μια λαμπρή πολιτική σταδιοδρομία, που ξεκίνησε στην πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συνεχίστηκε πρώτα στις Παρίστριες Ηγεμονίες, έπειτα στην απελευθερωμένη Ελλάδα, για να καταλήξει και πάλι στη γενέτειρά του. Πρεσβευτής του βασιλιά Όθωνα στην Υψηλή Πύλη, ο Ρίζος Νερουλός πέθανε το 1849 σε ηλικία 71 ετών. Τα δημόσια αξιώματα που κατέλαβε και τα βαριά διοικητικά και διπλωματικά καθήκοντα που άσκησε δεν εμπόδισαν τον λόγιο Φαναριώτη να καλλιεργήσει σε όλη του τη ζωή μια έντονη κλίση στα γράμματα. Άφησε πλούσιο έργο, στα ελληνικά και στα γαλλικά, που ανήκει σε διάφορα είδη του λόγου και περνά από την πατριωτική ωδή στην έμμετρη ελεγεία, από τη σατιρική κωμωδία στο δράμα, από το κοινωνικοπολιτικό δοκίμιο στο γραμματολογικό και στο ιστορικό σύγγραμμα.
Στην Τουρκική Χάρτα, που εξέδωσε το 1825 στο Παρίσι ο Ιταλός Άλφιο Γκράσσι, η εξουσία του σουλτάνου παρουσιαζόταν ως επιτυχημένο πολιτειακό σύστημα, ικανό να προσδώσει και να εγγυηθεί αξιοπρέπεια, ευημερία και ευτυχία στο λαό και στο άτομο, ακόμη και σε αλλοθρήσκους με την προϋπόθεση πως θα σέβονταν τις αρχές του και δεν θα αποτελούσαν ποτέ απειλή γι’ αυτό. Ο Ρίζος Νερουλός επιχειρεί την κριτική ανάλυση της Τουρκικής Χάρτας υποκινούμενος από την έντονη επιθυμία του να διαφωτίσει την κοινή γνώμη για την ιστορία, τους θεσμούς και τη σύγχρονη κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να δικαιολογήσει τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.