Μαρία Χρουσάκη

«Σαν εξερευνητές μιας άγνωστης ακόμα χώρας, που κάθε τους βήμα αποκαλύπτει  καινούργιους ορίζοντες, οι μελετητές μέχρι τούδε παραμελημένων θεμάτων  απολαμβάνουν συχνά το ανεκτίμητο προνόμιο να ανακαλύπτουν κρυμμένους ή  παραγνωρισμένους θησαυρούς. Τέτοιο θέμα μελέτης αναμφισβήτητα αποτελεί η  ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας, ιστορία που ουσιαστικά βρίσκεται αν όχι στα  σπάργανα, τουλάχιστον στην πρώτη εφηβική ηλικία, και η οποία σίγουρα μας  επιφυλάσσει ακόμα πολλές εκπλήξεις.

Ανάλογη έκπληξη ήταν η πρόσφατη ανακάλυψη, ένα τέταρτο του αιώνα μετά  από τη δωρεά του στην Εθνική Πινακοθήκη, του φωτογραφικού αρχείου της  Μαρίας Χρουσάκη. Η μελέτη του αρχείου, που αποτελείται από μια σειρά  προσεχτικά ταξινομημένων λευκωμάτων, καθώς και ικανού αριθμού εγχρώμων  διαφανειών, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μέχρι σήμερα σχεδόν άγνωστη αυτή  φωτογράφος, η καλλιτεχνική σταδιοδρομία της οποίας καλύπτει τέσσερις δεκαετίες  (από το 1917 μέχρι το 1958), μας έχει κληροδοτήσει ένα από τα σημαντικότερα  έργα της λεγόμενης «κλασικής» περιόδου της ελληνικής φωτογραφικής ιστορίας.

Tο έργο της Μαρίας Χρουσάκη, χωρίς να έχει στο μεγαλύτερό του μέρος ιδιαιτέρως πρωτοποριακό χαρακτήρα και ενώ θεματολογικά ελάχιστα παρεκκλίνει από την πεπατημένη, εντούτοις υπερβαίνει θριαμβευτικά τους περιορισμούς του κάπως παροπλισμένου πικτοριαλισμού που χαρακτηρίζει την ελληνική φωτογραφική αισθητική της εποχής εκείνης. Θα έλεγα μάλιστα ότι όσον αφορά την  απεικόνιση των ανθρώπων της ελληνικής υπαίθρου, οι φωτογραφίες της κατ’  ουσίαν ερασιτέχνιδας Μαρίας Χρουσάκη είναι, από αισθητική άποψη, σαφώς  ανώτερες από τις συχνά αφύσικα ή μελοδραματικά στημένες εικόνες της Έλλης  Σεραϊδάρη (Nelly). Oι παραγνωρισμένες φωτογραφίες της Χρουσάκη αποφεύγουν επιμελώς τη ρητορική μεγαλοστομία∙ απεναντίας, μοιάζουν να διακατέχονται από μία παράξενη ηρεμία, ακόμα και όταν απεικονίζουν κίνηση. Χορευτές, ψαράδες  στην τράτα, ιππείς στα χιόνια, μια γυναίκα που ετοιμάζεται να στρίψει σ’ ένα  σοκάκι: όλοι μοιάζουν να αιωρούνται σε μια τέλεια, προκαθορισμένη ακινησία, σαν  ο φωτογραφικός φακός να τους απαθανάτισε στο πιο αδιαφιλονίκητα τέλειο  σημείο της τροχιάς τους.»

(από τον κατάλογο)