Ο Βολταίρος και η υπόθεση Καλάς

Σύμφωνα με τον ομιλητή, η υπόθεση Καλάς συγκαταλέγεται στα γεγονότα που παραμένουν έως σήμερα ζωντανά στη συλλογική μνήμη των Γάλλων. Αυτήν την ανεξιχνίαστη έως σήμερα υπόθεση μισαλλοδοξίας και τη σύνδεσή της με την περίφημη Πραγματεία περί ανοχής (Traité sur la tolérance) του Βολταίρου προσεγγίζει με σφαιρικό τρόπο η παρούσα διάλεξη.

Εκθέτει καταρχάς συστηματικά τα πραγματολογικά στοιχεία της υπόθεσης, τον θάνατο του νεαρού Μάρκου Αντωνίου Καλάς (που οφείλεται πιθανόν σε αυτοκτονία ή σε ανεξιχνίαστη δολοφονία), ο οποίος αποδόθηκε ανενδοίαστα στον πατέρα του, τον Ουγενότο έμπορο υφασμάτων Ιωάννη Καλάς. Ο Claude Lauriol, ειδικός μελετητής των δογματικών και θρησκευτικών αντιπαραθέσεων στη Γαλλία του 18ου αιώνα, τοποθετεί την υπόθεση στο ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς της, καθώς την συνδέει με το κλίμα που κυριαρχεί στη Γαλλία εναντίον των Ουγενότων μετά την Ανάκληση του Διατάγματος της Νάντης.

Αυτή είναι η μία παράμετρος του θέματος. Η άλλη αφορά στην ανάμειξη του Βολταίρου, που τον οδήγησε στη συγγραφή της Πραγματείας περί ανοχής αλλά και στη στράτευσή του για τη μετά θάνατον αποκατάσταση του Ιωάννη Καλάς. Η στάση του Βολταίρου παραμένει ένα πολύπλοκο και διφορούμενο ζήτημα, καθώς ο θεϊστής φιλόσοφος φαίνεται να υπερβαίνει την υποστήριξη του προτεσταντικού δόγματος και να τάσσεται γενικότερα υπέρ του θρησκευτικού αδιαφορισμού. Μια τελευταία παράμετρο αποτελεί η ίδια η δυναμική του εγχειρήματος, που ξεπέρασε τα αμφιλεγόμενα σημεία του περιεχομένου της Πραγματείας, προσδίδοντας στον Βολταίρο τη μυθική διάσταση του υπερασπιστή της ατομικής και θρησκευτικής ελευθερίας.

(πηγή: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών)