Ομοιότητα περίπου. Εκδοχές ενός πορτρέτου του Αντώνη Μπενάκη

Ένα δοκίμιο του Θανάση Μουτσόπουλου πάνω στην αναπαράσταση της ανθρώπινης μορφής, με αναφορά στα έργα της έκθεσης «Ομοιότητα περίπου: Εκδοχές ενός πορτρέτου του Αντώνη Μπενάκη», που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Αντώνη Μπενάκη (Δεκέμβριος 2004-Ιανουάριος 2005). Στην έκθεση αυτή,  έλληνες καλλιτέχνες κλήθηκαν να φιλοτεχνήσουν ένα πορτρέτο του ιδρυτή του Μουσείου Μπενάκη, στηριζόμενοι σε φωτογραφικό υλικό: πορτρέτα, σκηνές από τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο του…

“Κανείς από αυτούς δεν πρόλαβε να συναντήσει το μοντέλο του. Όλοι δούλεψαν χρησιμοποιώντας φωτογραφικό υλικό, φωτογραφικά πορτρέτα ή στιγμιότυπα που έχουν σωθεί μέχρι τις μέρες μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για τις εικαστικές τέχνες το αίτημα της αναπαράστασης είναι ακόμη ανοικτό, όπως είναι επίσης η ελευθερία άντλησης πληροφοριών αλλά και μέσων από κάθε είδους καλλιτεχνική, επιστημονική και γνωστική περιοχή. Οι καλλιτέχνες που έλαβαν μέρος στο εγχείρημα αυτό παρουσιάζουν στο σύνολό τους αντιφάσεις μεταξύ τους, καθώς ανήκουν σε «κατηγορίες» τόσο διαφορετικές ώστε συνήθως δεν τις έχουμε δει να συνυπάρχουν. Αντιφάσεις που ίσως δεν είχαμε ξανά την ευκαιρία να απολαύσουμε λόγω του πατροπαράδοτου νεοελληνικού «Διχασμού», που δεν έμεινε έξω ούτε καν από το καλλιτεχνικό φαινόμενο. Αυτή δεν είναι μια ιστορική έκθεση (έκδοση) και γι’ αυτό δεν αποδέχεται τη γραμμικότητα στην εξέλιξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας και των αντιλήψεων γύρω από αυτή. Αντιθέτως θέτει ένα θεμελιώδες καλλιτεχνικό ερώτημα: «Τι μπορεί να σημαίνει πορτρέτο στην εποχή μας;» και συλλέγει μια σειρά από απαντήσεις, αξιοποιώντας την πολυμορφία τους. Η κοινή βάση όλων – η μορφή και η προσωπικότητα του Αντώνη Μπενάκη – πιθανόν πετυχαίνει να κάνει την αξιολόγηση των απαντήσεων πιο άμεση. Και αμέσως επόμενος στόχος είναι η αναζήτηση της αποτύπωσης της (εξωτερικής) μορφής και της προσωπικότητας του Μπενάκη στα έργα τέχνης. Σε μια τέτοια προσέγγιση, είναι φυσικό να συναντήσουμε σε πρώτο επίπεδο το θέμα της ομοιότητας με το πρόσωπο που μας ενδιαφέρει. . .” (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)