Ο τίτλος της μελέτης είναι διαφωτιστικός. Η λέξη “παιδαγωγός” παραπέμπει στον άνθρωπο που ήταν επιφορτισμένος με τη φροντίδα των παιδιών. Η φροντίδα αυτή περιλάμβανε την επιτήρηση και τον έλεγχο της διαγωγής. Η σημασία του παιδαγωγού στην ηθική διάπλαση των παιδιών ήταν γνωστή και αποδεκτή στην αρχαιότητα, από την κλασική έως την ύστερη εποχή. Τόσο οι φιλόσοφοι όσο και οι χριστιανοί δάσκαλοι επέμεναν πολύ στο ζήτημα της ορθής επιλογής του παιδαγωγού. Ο άνθρωπος αυτός ασκούσε συχνά μεγαλύτερη επίδραση στα παιδιά από ότι οι γονείς τους. Οι παιδαγωγοί όμως ήταν συνήθως δούλοι. Δούλες ήταν άλλωστε, σχεδόν πάντα, η τροφός, καθώς και άλλες θεραπαινίδες που αναλάμβαναν την ανατροφή των ελεύθερων παιδιών. Αυτό ήταν παράδοξο. Η ηθική διαπαιδαγώγηση των περισσότερων ελεύθερων παιδιών βασιζόταν στις ικανότητες και τη διάθεση δούλων. Πολλοί συγγραφείς της αρχαιότητας είχαν εντοπίσει τις εγγενείς αντιφάσεις της πρακτικής αυτής, χωρίς να μπορέσουν να τις επιλύσουν. Την πρακτική δεν την καθόριζαν οι παιδαγωγικές θεωρίες αλλά οι κοινωνικές σχέσεις, και αυτές ήταν, έτσι και αλλιώς, δεδομένες. Η συνάφεια δουλείας και ηθικής διαπαιδαγώγησης δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς. Στη μελέτη αυτή προσπάθησα, όσο μπορούσα, να την αναδείξω.