Συμεών Σαββίδης

«Αποχαιρετώντας το Μόναχο
με αρώματα της Ανατολής και χρώματα της Δύσης

Η “λαγγεμένη” Ανατολή, η ατμόσφαιρά της, τα πλούσια εσωτερικά της, τα πλουμιστά κοστούμια της, τα χαρέμια και οι οδαλίσκες, ο μυθικός κόσμος των ευρωπαίων οριενταλιστών δεν είναι για τον Συμεών Σαββίδη ένας ουτοπικός παράδεισος, μια χώρα της φαντασίας. Ο Σαββίδης είναι ένας αυθεντικός ανατολίτης, ένας Έλληνας που κατάγεται από τα βάθη της Μικράς Ασίας. Τα θέματα που ζωγραφίζουν οι Ευρωπαίοι οριενταλιστές είναι καρπός μελέτης, έρευνας και ταξιδιωτικών εντυπώσεων. Για τον Σαββίδη αποτελούν βιώματα, μνήμες που ζωογονούνται από συχνά ταξίδια επιστροφής και εξιδανικεύονται από τη νοσταλγία. Γι’ αυτό οι ανατολίτικες σκηνές του αποπνέουν γνήσιο άρωμα. Οι πρωταγωνιστές τους είναι αυθεντικοί ανατολίτες. Τα ήθη τους και το πλαίσιο της ζωής τους είναι μελετημένα εκ του φυσικού και όχι σκηνοθετημένα. Οι περισσότερες απ’ αυτές τις σκηνές τοποθετούνται σε εσωτερικά πλούσια στολισμένα, βυθισμένα σ’ ένα νωχελικό ημίφως απ’ όπου αναδύονται οι μορφές. Ο αργόσυρτος χρόνος της Ανατολής μοιάζει σταματημένος σ’ αυτά τα έργα. Πλούσιο χρώμα, όπου κυριαρχούν τα λευκά και τα κόκκινα, και παστόζικη πινελιά διακρίνουν την τεχνική τους.

Στη δεύτερη περίοδο της δημιουργίας του, την ιμπρεσιονιστική, δεν αλλάζουν μονάχα τα θέματα και τα χρώματα αλλάζει κυρίως η διάσταση του χρόνου. Τον ακίνητο και νωχελικό χρόνο της Ανατολής διαδέχεται τώρα η ροή των φευγαλέων εντυπώσεων. Ο ζωγράφος, όπως συμβαίνει και στον γνήσιο γαλλικό ιμπρεσιονισμό, οφείλει να αναπτύξει μια νέα τεχνική, μια νέα χειρονομιακή γραφή, για να μπορέσει να αιχμαλωτίσει τις εντυπώσεις. Αλλάζει ο χρόνος, αλλά αλλάζει και ο χώρος. Ο καλλιτέχνης βγαίνει στο ύπαιθρο, εκεί που το φως μεταμορφώνει από στιγμή σε στιγμή το όραμα του κόσμου. Αυτό το πρόβλημα απασχολεί και τον Σαββίδη σ’ αυτή την ώριμη φάση της ζωγραφικής του, που εκδηλώνεται κυρίως από την αρχή του 20ού αιώνα, ετεροχρονισμένα βέβαια σε σχέση με το πρωτογενές κίνημα του γαλλικού ιμπρεσιονισμού. Οι παρατηρήσεις του ζωγράφου πάνω στα χρώματα, στον τρόπο που μεταφράζουν το ηλιακό φως, στις αμοιβαίες σχέσεις και δράσεις των θερμών και ψυχρών τόνων ή των συμπληρωματικών, διατυπώθηκαν και θεωρητικά σε μια μελέτη που βρίσκεται κατατεθειμένη στα αρχεία της Εθνικής Πινακοθήκης και δημοσιεύεται από την επιμελήτρια της έκθεσης Μαριλένα Κασιμάτη. Έτσι, οι υπαιθριστικές μελέτες του είναι εφαρμογές μιας κατακτημένης σοφίας. Αυτό όμως δεν στερεί τον αυθορμητισμό από τα έργα του, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από αριστουργήματα όπως ο Κινέζικος Πύργος του Μονάχου. Το έργο αυτό αιχμαλωτίζει τη ροή του χρόνου μέσα σ’ ένα πεταλούδισμα χρωμάτων με ιριδίζοντες τόνους που θυμίζουν ανάλογα έργα του Ρενουάρ. Στον ίδιο ζωγράφο παραπέμπουν και οι λιμνούλες από φως που δροσοσταλιάζουν πάνω στα ανθηρά φορέματα των κοριτσιών ή πάνω στη χλόη.

Ο Συμεών Σαββίδης καλλιέργησε όλα τα είδη με επιτυχία. Δοκίμασε τις δυνάμεις του και διακρίθηκε τόσο στο Μόναχο, όπου διέμεινε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, όσο και στο Παρίσι και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις όπου εξέθετε. Υπερέβη τα όρια της Σχολής του Μονάχου με μια ιμπρεσιονιστική ζωγραφική που πλησίασε τα γαλλικά πρότυπα στην ουσία τους: στην αίσθηση του χρόνου, στην τεχνική και στην ηλιακή χρωματολογία των έργων τους. Θυμίζει εξάλλου τους συγκαιρινούς του Γάλλους ζωγράφους και σε κάτι άλλο, υπαρξιακά βαθύτερο: διέθετε και κείνος τον χαρακτήρα του μποέμ καλλιτέχνη. Πέθανε φτωχός και σχεδόν ξεχασμένος στην Αθήνα το 1927.

Η επιμελήτρια της έκθεσης Μαριλένα Κασιμάτη έχει μελετήσει σε βάθος τόσο το καλλιτεχνικό έργο όσο και τα θεωρητικά κείμενα του καλλιτέχνη. Με την εξαιρετική μονογραφία που του έχει αφιερώσει, με την έκθεση που οργάνωσε με γνώση και φροντίδα, και με τα κείμενα του καταλόγου φωτίζει και αναδεικνύει μια άγνωστη και συναρπαστική προσωπικότητα. Η Καθηγήτρια Σόνια Χαραλαμπίδου και οι συνεργάτες της Ειρήνη Χαραλαμπίδου και Κριστιάν Λασκαρίδης έστησαν μια ατμοσφαιρική έκθεση. Ο κατάλογος σχεδιάστηκε με ευαισθησία από τον Θύμιο Πρεσβύτη. Το Γραφείο Τύπου υποστήριξε όπως πάντα η συνεργάτις μου Ειρήνη Τσελεπή. Όμως η έκθεση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την χορηγία του Ομίλου Εταιρειών Λαυρεντιάδη. Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου στον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο του Ομίλου του, τον εκλεκτό φίλο Λαυρέντιο Λαυρεντιάδη. Τους ευχαριστώ όλους.»

Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα
(από τον κατάλογο)