«…Ο ηρωισμός και οι Αγώνες των Σουλιωτών για Ελευθερία κατά την Προεπαναστατική κυρίως περίοδο, ευαισθητοποίησαν και ενέπνευσαν πολλούς Ευρωπαίους, που θέλησαν να δουν από κοντά τον τόπο των αγώνων των ηρώων. Τούτο -σε συνδυασμό με τη σχετική ασφάλεια που πρόσφερε στους ταξιδιώτες ο Αλή πασάς Τεπελενλής , που ηγεμόνευε την Ήπειρο και την Αλβανία προεπαναστατικά- συνετέλεσε αποφασιστικά στην ανάδυση ενός ευρέος ευρωπαϊκού περιηγητικού ρεύματος στην Ήπειρο του 19ου αιώνα.
[…] Η εικονογράφηση των περιηγητικών συγγραμμάτων του 19ου αιώνα γινόταν με τα διαθέσιμα την εποχή εκείνη μέσα. Στην προ-φωτογραφική περίοδο, οι απεικονίσεις των βιβλίων αποτελούσαν προϊόν της χαρακτικής τέχνης, η οποία μετέφερε στο χαρτί τα σκίτσα και τα έργα ζωγραφικής που οι ταξιδιώτες δημιουργούσαν, κατά κύριο λόγο, στη διάρκεια των περιηγήσεών τους. Τα χαρακτικά αυτά διασώζουν την εικόνα της Ηπείρου της εποχής τους.
[…] Στο λεύκωμα παρουσιάζονται 140 περίπου έργα -λιθογραφίες, χαλκογραφίες, ακουατίντες, ξυλογραφίες, σχέδια, υδατογραφίες, παστέλ, ελαιογραφίες κ.α.- τα οποία απεικονίζουν ανθρώπους και τοπία της Ηπείρου. Προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από θησαυρισμένα στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος παλαιότυπα περιηγητικά βιβλία, καθώς και από συλλογές μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών, στις οποίες φυλάσσονται πρωτότυπα σκίτσα και έργα ζωγραφικής. Σημαντική πηγή υπήρξε η Βιβλιοθήκη Χόουτον του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, στις συλλογές της οποίας συγκαταλέγεται μεγάλος αριθμός επιχρωματισμένων σχεδίων του εξαίρετου και μοναδικού τοπιογράφου Έντουαρντ Λύαρ, ο οποίος απεικόνισε, σχεδόν φωτογραφικά, πολλές γωνιές της Ηπείρου στα μέσα του 19ου αιώνα. Λίγα, αλλά εξαιρετικά ζωγραφικά έργα προέρχονται από το Μουσείο του Λούβρου, το Βρετανικό Μουσείο, το Μουσείο Ασμόλειαν της Οξφόρδης, το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, την Εθνική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Στρασβούργου, την Πινακοθήκη Τόζιο Μαρτινένγκο της Μπρέσσια, τους οίκου; Δημοπρασιών Κρίστις, Μπώναμς και Σόθμπυς…»
Νίκος Δ. Καράμπελας
(από τον πρόλογο του βιβλίου)
Συνέκδοση: Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις & Περιφερειακή Ένωση Δήμων Ηπείρου