Το νόμιμον της Μεγάλης Εκκλησίας 1564 – ci. 1593

«…Σήμερα μας δίνεται η δυνατότητα να δώσουμε στη δημοσιότητα έναν σημαντικό καρπό του ερευνητικού αυτού έργου: μια εξαιρετικής σημασίας πηγή, μια νομική συναγωγή που το Πατριαρχείο συγκρότησε στα 1564 και την οποία ο ίδιο ονόμασε “Το Νόμιμον της Μεγάλης Εκκλησίας”. Η πηγή αυτή έμεινε σε επίσημη χρήση, όπως το δηλώνουν εσωτερικά τεκμήρια, ως τα τέλη περίπου του 16ου αιώνα. Επέζησε δηλαδή της μεγάλης κρίσης που γνώρισε ο θεσμός στη δεκαετία του 1580, αποκορύφωμα της οποίας ήταν ο πατριαρχικός ναός της Παμμακαρίστου να μετατραπεί σε μουσουλμανικό τέμενος· συνέχισε να χρησιμοποιείται και μετά τη μεταφορά του Πατριαρχείου, αφού στο “Νόμιμον” σώζεται καταχώριση πατριρχικής πράξης που έγινε μετά τον Μάρτιο του 1592. Κατά συνέπεια, το πολύτιμο αυτό γραπτό μνημείο “αφαιρέθηκε” από τη Γραμματεία του Πατριαρχείου μετά από αυτό το χρονολογικό terminus. Έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του και ατόνησε η ανάμνηση της ύπαρξής του.
Πρόσφατα ωστόσο εντοπίστηκαν δύο τμήματα της πολύτιμης αυτής νομικής συναγωγής, πολύτιμης τόσο για την ιστορία του θεσμού όσο και για την ιστορία του δικαίου: το ένα τμήμα στη Σάμο και το άλλο στο Παρίσι. Μελετήθηκαν συστηματικά τα περιεχόμενά τους, εντοπίστηκαν τα χάσματα που υπάρχουν, αποκαταστάθηκαν στην αρχική τους θέση κάποια από τα φύλλα που είχαν μετακινηθεί ή παρατοποθετηθεί και σήμερα έχουν την ικανοποίηση να δίνουμε σε πανομοιότυπη μορφή τα σωζόμενα τμήματα του “Νομίμου της Μεγάλης Εκκλησίας”…».

(από τον πρόλογο του βιβλίου)