Αυτή η περιοχή η απέραντη, αυτά τα βουνά, αυτά τα ποτάμια, αυτές οι θάλασσες, αυτά τα ακρωτήρια, αυτοί οι κόλποι, αυτά τα νησιά, αυτές οι πόλεις με τα ονόματα που τόση συγκίνηση προκαλεί το άκουσμά τους, όλα αυτά είναι η Ελλάδα. Αυτές οι επιπεδογραφίες των πόλεων και των μαχών είναι οι τόποι που έζησαν οι πατεράδες μας, οι Έλληνες, εκεί που πολέμησανε. Οι τόποι που τους έκαναν αθάνατους με το πνεύμα τους ή με τα όπλα τους. Αυτοί οι θεοί και οι ημίθεοι, αυτοί οι ήρωες, αυτοί οι βασιλιάδες, που βλέπετε χαραγμένες τις μορφές τους πάνω στα νομίσματα, γεννηθήκανε στην ελληνική γη. Όλα αυτά τα πρόσωπα, των οποίων διαβάζετε τα ένδοξα ονόματα, είναι Έλληνες.
Αυτά είναι τα λόγια του Ρήγα όταν παρουσιάζει τη Χάρτα στους Έλληνες, έτσι όπως τα πλάθει με τη φαντασία του ο φιλέλληνας Ubicini στη μελέτη του La grande Carte de la Grèce par Rhigas (1881).
Χωρίς αμφιβολία, η Χάρτα είναι ένα από τα πιο δυνατά και συνειδητά κεντρίσματα για τον Ξεσηκωμό των Ελλήνων, έστω και δίχως να υπάρχει κανονικό κείμενο, παρά μόνο υπόστρωμα καθαρά χαρτογραφικό: δηλαδή η απεικόνιση στο χαρτί του χώρου εκείνου όπου είχε ακμάσει ο Ελληνισμός, χώρος που ήταν –και έπρεπε να ξαναγίνει– δικός του. Οι Έλληνες είχαν χρέος να μάθουν γιατί θα πολεμούσαν, έπρεπε να αποκτήσουν συνείδηση ότι καθήκον τους ήταν να συνεχίσουν την αρχαία παράδοση. Με άλλα λόγια, έπρεπε να έχουν καθαρή αντίληψη για το πόσο ιστορικά σημαντική είχε υπάρξει η εθνική τους οντότητα. Προφανώς αυτή ήταν και η επιδίωξη του Ρήγα. Πλάι στη «Νέα Πολιτική Διοίκηση», δηλαδή στην «Επαναστατική Προκήρυξη», στα «Δίκαια του Ανθρώπου», στο «Σύνταγμα» της Ελληνικής Δημοκρατίας και στο Θούριο, η Χάρτα έρχεται με τη σειρά της να ολοκληρώσει την προσταγή για τη Μεγάλη Εξόρμηση.
Η Χάρτα του Ρήγα τυπώθηκε στη Βιέννη το 1797 σε 1.220 αντίτυπα. Χαράχθηκε από τον Franz Müller σε 12 φύλλα, τα οποία ενώνονται σχηματίζοντας έναν ιστορικό, γεωφυσικό και πολιτικό χάρτη τεσσάρων τετραγωνικών μέτρων. Θεωρείται ένα από τα εμβληματικότερα έργα της ελληνικής χαρτογραφίας και του Διαφωτισμού, καθώς πρωταρχική επιδίωξή του ήταν να συντελέσει στην αφύπνιση της εθνικής συνείδησης.
Ο χάρτης αποτυπώνει γεωγραφικά την περιοχή που εκτείνεται από τα Καρπάθια Όρη και τον Δούναβη έως την Κρήτη, και από την Αδριατική έως τον Εύξεινο Πόντο και τη Βιθυνία της Μικράς Ασίας. Περιλαμβάνει εννέα επιπεδογραφίες: Αθήνα, Σπάρτη, Κωνσταντινούπολη, Δελφοί, Βελεστίνο, Ολυμπία, Θερμοπύλες, Πλαταιές και Σαλαμίνα. Ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία, ονομασίες πόλεων και χωρών, μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι, αρχαία και νεότερα τοπωνύμια και νομίσματα αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά, εμπλουτίζουν τον χάρτη και αναδεικνύουν τον αρχαίο, βυζαντινό και νεότερο Ελληνισμό.
Στο πλαίσιο του χάρτη σημειώνονται ονόματα αρχαίων Ελλήνων, Ρωμαίων και Βυζαντινών αυτοκρατόρων και Οθωμανών ηγεμόνων. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο υποδεικνύεται η ιστορική αλληλουχία αυτοκρατοριών και η θέση του Ελληνισμού μέσα σε αυτές.
Κύρια παράσταση και τίτλος
Οι κυριότερες παραστάσεις του τίτλου απεικονίζουν την Επιστήμη καθισμένη σε θρόνο, τον Κολοσσό της Ρόδου, την Ακρόπολη, σκηνές από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, θυσία ταύρου σε αρχαίο θεό και, στο κάτω μέρος, τον Ηρακλή με το ρόπαλο να αγωνίζεται με έφιππη Αμαζόνα που κρατά δόρυ, σε σχήμα διπλού πέλεκυ. Το ρόπαλο και το δόρυ συμβολίζουν τους Έλληνες και τους Πέρσες, σε μια παράσταση αλληγορικής σημασίας: τους αγώνες του Ελληνισμού με τους λαούς της Ανατολής.
Ο Ρήγας χρησιμοποιεί ένα χάρτη και, χάρη στην εκτεταμένη χρήση συμβόλων και κωδίκων, μεταφέρει το όραμά του: την αφύπνιση του γένους, τον αγώνα για την ανεξαρτησία και τη δημιουργία μιας δημοκρατικής πολιτείας με ισονομία, ελευθερία και δικαιοσύνη.
Στη συλλογή του Αρχείου Χαρτογραφίας του ΜΙΕΤ βρίσκεται ένα από τα αυθεντικά αντίτυπα της Χάρτας, σε άριστη κατάσταση.
