Δωρεάν μεταφορικά από 45€
Αποστολή εντός 3 ημερών

Προσφυγικοί συνοικισμοί. Ο Βύρωνας

Αφιερώματα
Στα άδυτα των αρχείων
Προσφυγικοί συνοικισμοί. Ο Βύρωνας

«Απ’ τη γωνία της οδού Νίκης και Μητροπόλεως, το αυτοκίνητο μας πάει σε 15 λεπτά στο Βύρωνα. Αριστοκρατικός συνοικισμός. Η κεντρική του αρτηρία φέρει το όνομα του Χρυσοστόμου Σμύρνης. Η μνήμη του εθνομάρτυρος ζωντανεύει σε κάθε στιγμή.» Πανελλήνιον και Μικρασιατικόν Ημερολόγιον 1 (1926). Αθήναι: χ.ε., χ.χ.

Ο Βύρωνας αποτελεί τον πρώτο αστικό προσφυγικό συνοικισμό της Ελλάδας και άρχισε να δημιουργείται ήδη από τα τέλη Σεπτεμβρίου 1922, με την άφιξη των πρώτων Μικρασιατών προσφύγων.

 

 

afierwma-vyrwnas-12

 

 

Το πρώτο τμήμα του συνοικισμού χτίστηκε στην περιοχή στους πρόποδες του Υμηττού (λεγόμενη Κοπανάς) μεταξύ 1922 και 1923 (αρχική ονομασία: Συνοικισμός Παγκρατίου) υπό τη διεύθυνση του μηχανικού Γ. Σούλη, ενώ το υπόλοιπο μεταξύ 1924 και 1926 από το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων.

 

 

afierwma-vyrwnas-2

 

 

Βύρωνας ονομάστηκε ο συνοικισμός το 1924 με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τον θάνατο του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι (1824). Το 1934 έγινε Δήμος. Στο Αναμνηστικόν Προσφυγικόν Ημερολόγιον  του 1925 υπάρχει εκτενής αναφορά στα πρώτα βήματα του συνοικισμού καθώς και ενδιαφέρουσες φωτογραφίες,

 

 

 

 

afierwma-vyrwnas-4

 

 

ενώ στο Ετήσιον Προσφυγικόν Ημερολόγιον του 1926 διαβάζουμε τις εντυπώσεις από μια βόλτα στην περιοχή «που περιβάλλει τη μικρή κι ερημική εκκλησούλα» της Αναλήψεως.

 

 

afierwma-vyrwnas-8

 

 

Υπήρχε πλήρες δίκτυο διανομής ύδατος, σχολεία, παράρτημα του Ερυθρού Σταυρού καθώς και η «Ριβιέρα», αριστοκρατικό κέντρο διασκεδάσεως, στο τέρμα της οδού Ιερού Πολυκάρπου. Ο Ι. Α. Μαστίδης όμως στο Πανελλήνιον και Μικρασιατικόν Ημερολόγιον του 1926 αναρωτιέται για τον «αριστοκρατικό συνοικισμό»: «Ένα κέντρον διασκεδάσεως; Τίποτε!».

 

 

afierwma-vyrwnas-9

 

 

afierwma-vyrwnas-10

 

 

Στον Βύρωνα χτίστηκε και ταπητουργείο, το οποίο άνηκε στην οικογένεια Μωράλογλου από τη Σπάρτη Πισιδίας, όπως τεκμηριώνεται στο βιβλίο L’établissement des réfugiés en Grèce του 1926. Πολλοί από τους κατοίκους σύχναζαν επίσης στο Παγκράτι, το οποίο γνώρισε σταδιακά μεγάλη ανάπτυξη με την απότομη επέκταση της πρωτεύουσας και την εισροή προσφύγων, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να σχηματίζονται κι εκεί προσφυγικοί συνοικισμοί.

 

 

afierwma-vyrwnas-11

 

 

Παναγιώτης Τουρλής

Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

 

 

Απέναντι από τη Χίο, στα παράλια της Μικράς Ασίας, στη χερσόνησο της Ερυθραίας, εκεί που στην αρχαιότητα άνθισε η ιωνική πόλη των Ερυθρών, δημιουργούνται κατά την Οθωμανική περίοδο μικροί οικισμοί στους οποίους κατέφυγαν Κρητικοί, Χιώτες, Κυκλαδίτες, Ηπειρώτες, Πελοποννήσιοι. Ελληνικά Χωριά. Ένα από αυτά τα χωριά ήταν οι Αλατσάτες, οι κάτοικοι των οποίων, με τη Μικρασιατική Καταστροφή, έμελλε να δημιουργήσουν μία από τις κεντρικές συνοικίες της Αθήνας, τον Βύρωνα.

Στον Βύρωνα στήθηκε λοιπόν ο πρώτος αστικός προσφυγικός συνοικισμός της Ελλάδας με την ονομασία «Προσφυγικός Συνοικισμός Παγκρατίου». Γιατί επέλεξαν περιοχές όπως τον Βύρωνα οι πρόσφυγες; Είχε την υποδομή η περιοχή για να υποδεχτεί τόσο κόσμο; Πώς πήρε κατόπιν το όνομά της η περιοχή; Είναι αλήθεια ότι η συνοικία ήταν γυναικοκρατούμενη; Και ποιο ήταν το σκάνδαλο του νηπιοκομείου Μόργκενταου στον Βύρωνα;

 

 

 

 

 

Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες από τα βιβλία:

 

• Επανάστασις 1922: Αναμνηστικόν λεύκωμα. [χ.τ.]: Veritas, 1922.

 

• Αναμνηστικόν Προσφυγικόν Ημερολόγιον. Αθήναι: Κουκουτσάκης / Κουτούβαλης / Παρθένης, 1925.

 

• Ετήσιον Προσφυγικόν Ημερολόγιον 1 (1926), επιμέλεια εκδόσεως: Λ. Θ. Λαμπρόπουλος, Αθήναι: Δανιηλίδης / Μιλάνος, χ.χ.

 

• Πανελλήνιον και Μικρασιατικόν Ημερολόγιον 1 (1926). Αθήναι: χ.ε., χ.χ.

 

• L’établissement des réfugiés en Grèce. Genève: Société des Nations, 1926.

 

• Πέρα από την καταστροφή: Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Τζεδόπουλος. Αθήνα: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, 2003.