Οι πρώτες Ελληνίδες εκδότριες

Το 1845 η Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου (1820–1877) εκδίδει στην Κωνσταντινούπολη την Κυψέλη. Η Σαμαρτζίδου, γυναίκα γιατρού, προοδευτική, τόλμησε πρώτη να μιλήσει για τη χειραφέτηση της γυναίκας. Βασικά θέματα της Κυψέλης ήταν η παιδεία και το δικαίωμα της γυναίκας στην εκπαίδευση.

Το 1867 η Πηνελόπη Λαζαρίδου εξέδωσε το περιοδικό Θάλεια.

Τον Ιούλιο του 1870, επίσης στην Κωνσταντινούπολη, εξαγγέλθηκε η έκδοση της Ευρυδίκης από την Αιμιλία Κτενά Λεοντιάδα, μέλος του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως. Σκοπός του περιοδικού ήταν η μελέτη της αποστολής και της ιστορίας της γυναίκας, με ηθικολογικά και επιστημονικά άρθρα γύρω από το γυναικείο φύλο, καθώς και η προαγωγή της γυναικείας συγγραφής δραστηριότητας.

Στις 8 Μαρτίου 1887 η Καλλιρόη Παρρέν, γεμάτη περηφάνια, παρακολουθεί, από το παράθυρο του γραφείου της στην οδό Μουσών, τη σημερινή Καραγεώργη Σερβίας, την πώληση του πρώτου φύλλου της Εφημερίδος των Κυριών στο Σύνταγμα, στο καφενείο του Ζαχαράτου και στους διαβάτες της Αθήνας. Τα 3.000 αντίτυπα του πρώτου φύλλου εξαντλήθηκαν μέσα σε μία ώρα, ενώ και η ανατύπωση που ακολούθησε, με τιράζ 7.000 φύλλα, εξαντλήθηκε την ίδια ημέρα! Αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Μέσα σε ένα τέταρτο η άσπρη τετράφυλλος εφημεριδούλα απλώνεται παντού, εκυμάτιζεν επάνω σε κάθε τραπέζι σαν σημαία λευκή». Η Εφημερίς των Κυριών έγινε ένα από τα κυριότερα και μακροβιότερα γυναικεία έντυπα της εποχής.

Το 1911/12 κυκλοφόρησε στην Αθήνα από την Ουρανία Μαυρομμάτη το περιοδικό Νεωτερισμός, που περιείχε και παράρτημα εργόχειρων.

Στις 25 Μαρτίου 1921 πρωτοεκδόθηκε στην Αθήνα η Ελληνίς, η οποία υπήρξε όργανο του Εθνικού Συμβουλίου Ελληνίδων και στόχευε στη δημιουργία δεσμών και μιας πιο αποτελεσματικής επικοινωνίας ανάμεσα στα γυναικεία σωματεία. Ιδρύτριες της Ελληνίδος ήταν οι Ειρήνη Α. Φωτιάδου, Ασπασία Κ. Μαυρομιχάλη, Έλσα Γ. Νάζου και Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού.

Επίσης το 1921 εκδόθηκε από τη Μαριέττα Γιαννοπούλου το περιοδικό Εύα νικήτρια. Όργανον παραρτήματος Λυκείου Ελληνίδων στη Ζάκυνθο.

Το 1924 κυκλοφόρησε στην Αθήνα το πρώτο φύλλο του Αγώνα της Γυναίκας. Επρόκειτο για το μηνιαίο δελτίο του Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων των Γυναικών, πρόεδρος του οποίου ήταν η Αύρα Θεοδωροπούλου και μέλη του δεκάδες γυναίκες της εποχής.

Τον Οκτώβριο του 1928 εκδόθηκε στην Αθήνα το μαχητικό φύλλο Σοσιαλιστική Ζωή, τη συντακτική επιτροπή του οποίου αποτελούσαν οι Αθηνά Γιαννιού, Μαρίκα Μπότση, Μαρίκα Αρβανιτάκη, Χρυσή Δελαζάνου, Αιμιλία Φοντάνα και Ναταλία Χριστοδουλοπούλου.

Την 1η Μαρτίου 1946 θα κυκλοφορήσει στην Αθήνα το δεκαπενθήμερο περιοδικό Ελληνίδες, όργανο της Πανελλήνιας Ένωσης Γυναικών. Η συντακτική επιτροπή απαρτιζόταν από τις Κατ. Παπά, Ελένη Καζαντζάκη, Ελ. Γαζή Συριοπούλου, Μ. Σωτηρίου, Ελ. Δάνου, Σ. Πολυχρονιάδου. Στόχος του περιοδικού ήταν να αποτελέσει οδηγό για όλα τα ζητήματα που αντιμετώπιζε εκείνη την εποχή η γυναίκα στην πολιτική, στην οικονομία, στην τεχνική της κατάρτιση, στο νοικοκυριό, στα παιδιά και στη μόρφωσή τους.

Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και το δεκαήμερο περιοδικό Μοντέρνα Εύα.

Το περιοδικό Αλκυονίδες, δελτίο της Πανελληνίου Ενώσεως Διανοουμένων Γυναικών, πρωτοεκδόθηκε το 1950 από την Πόπη Σπηλιώτου-Μπαζίνα.

Το 1988 κυκλοφόρησε το περιοδικό Εύα, με υπεύθυνες της συντακτικής επιτροπής τις Πέπη Κεφαλά, Κατερίνα Βιντζηλαίου και Λίλη Λεοντίδη.

Πηγές:

• Εξώφυλλα περιοδικών. Συλλογή τύπου Βιβλιοθήκης ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ.

• Γιώργος Τσακνιάς (επιμ.), Έξι περί Τύπου ενότητες, Αθήνα: Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, 2002.

• Ίρις Αυδή-Καλκάνη, Μια αντάρτισσα της Πόλης στην ταραγμένη Αθήνα. Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού [1880–1952], Αθήνα: Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, 1997.

• Ημερολόγιον της Εφημερίδος των Κυριών: έτος Δ΄ 1891, Αθήναι: [χ. ό.], χ.χ..

• Οι φωτογραφίες από το Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ.

Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ