Στις 15 Φεβρουαρίου 1923 ιδρύθηκε ο σύλλογος «Σπάρτη της Πισιδίας» από τους Σπαρτάληδες που κατέφυγαν στην Αθήνα από την Σπάρτη (σημερινή Ισπάρτα) της Πισιδίας στη Μικρά Ασία. Πρώτος πρόεδρος του συλλόγου ήταν ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου και βασικό σκοπό είχε, μεταξύ άλλων, τη συγκέντρωση και εγκατάσταση στον ίδιο χώρο όλων των εκ Σπάρτης Πισιδίας και περιχώρων αυτής και την εξεύρεση εργασίας στα μέλη του.
Η Κυβέρνηση Στυλιανού Γονατά υπέδειξε για την εγκατάστασή τους την περιοχή των Ποδαράδων που ήταν γεμάτη άφθονο νερό, απαραίτητο για την ανάπτυξη της ταπητουργίας που την ήξεραν καλά οι Σπαρτάληδες.
Ο θεμέλιος λίθος του συνοικισμού της Νέας Ιωνίας, όπως τελικά ονομάστηκε, τέθηκε στις 27 Ιουνίου 1923 και η περιοχή αναδείχθηκε σύντομα ως κέντρο κλωστοϋφαντουργίας αλλά και σε έναν από τους μεγαλύτερους προσφυγικούς και βιομηχανικούς οικισμούς του λεκανοπεδίου. Το 1934 έγινε δήμος.
Στο Προσφυγικόν Φως της 4ης Φεβρουαρίου 1934 βλέπουμε τα όρια του οικισμού
και στην εφημερίδα Εμπρός της 12ης Ιουλίου 1925 διαβάζουμε ένα πολύτιμο ντοκουμέντο με τις αρνητικές εντυπώσεις ενός ανώνυμου ρεπόρτερ: «αι δε οικίαι της ανηγέρθησαν χωρίς ομοιομορφίαν σχεδίου, άλλαι μεν ωραίαι πράγματι, άλλαι δε κακάσχημοι, ανυποφόρου στενότητος και μερικαί δίδουσι την εντύπωσιν ορνιθώνος […]. Παρ’ όλ’ αυτά η Νέα Ιωνία είναι πόλις γεμάτη μέλλον και πρόοδον». Και συνεχίζει: «Να επίσης μια «Λούνα Παρκ», ένα θέατρον αι «Ηνωμέναι Πολιτείαι» και εις την είσοδον της πόλεως μία ρωμαντική ρεμματιά».
Ακόμη πιο θετικές είναι οι εντυπώσεις στο Πανελλήνιον και Μικρασιατικόν Ημερολόγιον του 1926: «Ένα κέντρον περίβλεπτον. Η άνεσις φαίνεται ότι εκχειλίζει. Κόσμος καλός, ξεχωριστής κατηγορίας […]». Ο «Dr. Dack’ Son» παραθέτει τέσσερις ολόκληρες σελίδες για τον συνοικισμό στο Ετήσιον Προσφυγικόν Ημερολόγιον του 1926.
Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Πηγές:
Εμπρός, 12.7.1925
Τα πρώτα σχολεία των προσφύγων στη Νέα Ιωνία: (1ο Δημοτικό, Ελληνικό Σχολείο, Ημιγυμνάσιο) / Χάρης Σαπουντζάκης, Μάκης Λυκούδης . – 2η έκδ. Αθήνα: ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. , 2008.
L’ établissement des réfugiés en Grèce. Genève: Société des Nations, 1926
Από τους Ποδαράδες 1922… στη Νέα Ιωνία 1934…: η προσφυγική πρωτεύουσα της Αθήνας / Λουκάς Π. Χριστοδούλου. [Γλύφα Βαρθολομιού Ηλείας]: Μπαλτά, 2021.
Επανάστασις 1922: αναμνηστικόν λεύκωμα. [χ.τ.]: Veritas, 1922.
Η Αττική Γη Υποδέχεται τους Πρόσφυγες του ’22: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, 2006
ΒΙΒΛΙΟΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:
