Διεύθυνση:[ ; ] [Θουκυδίδου] [Αιόλου]
Έτη λειτουργίας: 1832-1875
Ιδιοκτήτης-Διευθυντής: Καζάλι (1832-1845), Αθανάσιος Κουζούρης Αθανάσιος (1845-1875)
Το πρώτο ξενοδοχείο της Αθήνας, το ξενοδοχείο «της Ευρώπης» ή «Hotel d’ Europe»,[1] με εστιατόριο, ιδρύεται από ένα ζευγάρι Ιταλών τους Καζάλι το 1832 και ήταν το μοναδικό ξενοδοχείο που λειτουργούσε στην Αθήνα μέχρι τότε. Μετονομάζεται σε «Albergo Nuevo» το 1835 και «Royal» ή «Βασιλικόν» γύρω στο 1836. Από το 1844 γίνεται πάλι «Ευρώπη» ή «Hotel d’ Europe».
Ήταν πολύ φθηνό και το επέλεγαν έμποροι, υπάλληλοι, ταξιδιώτες, περιηγητές και κυρίως Βαυαροί που στελέχωναν το στράτευμα και τη διοίκηση στη νεοσύστατη Αθήνα και αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος της πελατείας των Καζάλι.
Σε αυτό το ξενοδοχείο μένει για δύο χρόνια από το 1832 ως το 1834 ο ελβετός ζωγράφος J.J. Wolfensberger και ο Λαμαρτίνος, που πέρασε από την Αθήνα τον Αύγουστο του 1832. Ο δεύτερος γράφει ότι το ξενοδοχείο των Καζάλι ήταν πολύ καλό και «δεν θα έβρισκε κανείς καλύτερο εξοχικό ξενοδοχείο ταξιδεύοντας στην Ιταλία, στην Αγγλία ή στην Ελβετία»[2]. Κάνει μάλιστα και περιγραφή του ξενοδοχείου, λέγοντας ότι διέθετε «ασβεστωμένα δωμάτια, σωστά επιπλωμένα, δροσερή αυλή με μια πηγή και λίγη σκιά. Έλληνες υπηρέτες πρόθυμους και έξυπνους»[3]. «Αλλά αλίμονο» προσθέτει, «επί σαραντά οκτώ ώρες κανένας ξένος δεν είχε περάσει το κατώφλι του και δεν είχε ταράξει την ησυχία του»[4].
Την ίδια χρονιά ο αρχαιολόγος L. Ross έρχεται για πρώτη φορά στην Αθήνα και γράφει για το ξενοδοχείο: «Η εκλογή ενός πανδοχείου δεν ήταν τότε δύσκολη για έναν που έφτανε στην Αθήνα. Υπήρχε ένα μόνο ξενοδοχείο του κυρίου Καζάλι. Κατεβαίνοντας εκεί έβρισκες έναν κατοικήσιμο χώρο, δηλαδή ένα δωμάτιο που είχε τουλάχιστον σανιδένια οροφή και ένα παράθυρο με τζάμια[5]. Ο ταξιδιώτης προχωρούσε μετά για να πάρει το γεύμα του στο ξενοδοχείο, όπου κάθε μέρα υπήρχε ένα μικρό ταμπλ-ντ΄ οτ. Γιατί τότε δεν έλειπαν ποτέ οι ξένοι και στα 1832 διαχείμασαν στην Αθήνα τουλάχιστον μια ντουζίνα Εγγλέζοι, Γερμανοί, Ελβετοί και Γάλλοι»[6]. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1836, ο L. Ross βρίσκεται στην Αθήνα για δεύτερη φορά και γράφει: «ησυχασμένος ο ταξιδιώτης μπαίνει στην πόλη και φτάνει στο παλιό ξενοδοχείο. Αλλά τώρα έχει μετονομαστεί από “Hotel d’ Europe” σε “Hotel Royal”. Η κυρία Καζάλι[7] τον υποδέχεται όπως άλλοτε και λογαριάζει προκαταβολικά, όπως άλλοτε, το πιθανό κέρδος»[8]. Ο Ρος δίνει ακόμα τις ακόλουθες πληροφορίες: «η κυρία Καζάλι είχε γνωρίσει από κοντά μερικούς από τους μεγάλους άνδρες που είχαν λάβει μέρος στο συνέδριο της Βιέννης»[9]. «Και οι δυο Καζάλι ήταν μονόφθαλμοι. Ο Καζάλι είχε μόνο το αριστερό μάτι και η γυναίκα του μόνο το δεξί»[10]. Διηγείται ακόμα στα απομνημονεύματά του, ότι ο Καζάλι ήταν πρώην λοχαγός και ότι στο «μοναδικό αυτό ξενοδοχείο των Αθηνών» έμεναν συνήθως «οι ξένοι περιηγηταί και διπλωμάται που ήρχοντο από το Ναύπλιον. Αλλά η επίπλωσίς του ήτο πτωχική και μάλιστα από πολλά εκ των παραθύρων έλειπαν τα τζάμια»[11]. Μέχρι την απελευθέρωση της Ακρόπολης η ζωή στο ξενοδοχείο ήταν ήσυχη και φθηνή. Όταν έφτασαν όμως οι Βαυαροί με τον Νέζερ, ο ξενοδόχος αύξησε τις τιμές του ύπνου και του φαγητού.
Ο βαυαρός υπολοχαγός Χριστόφορος Νέζερ, που διέμενε με το τάγμα του στο ξενοδοχείο από την άνοιξη του 1833, αναφέρει ότι «Εις τας Αθήνας υπήρχε τότε εν μονο ξενοδοχείον, κατά το ευρωπαϊκόν σύστημα, εντός μεγάλης παλαιάς τουρκικής οικίας, η οποία ανήκεν εις τον ιταλόν Καζάλι»[12] και ότι οι τιμές του ξενοδοχείου αύξαναν συνεχώς και οι μερίδες του φαγητού μίκραιναν. «Μολονότι το ζεύγος Κάζαλι είχε από έναν οφθαλμόν[13], οι δυο εκείνοι οφθαλμοί ήσαν οξυδερκέστατοι εις τους λογαριασμούς τους. Όσο μεγάλωνε η πελατεία του ξενοδοχείου τόσο γέμιζε και το ταμείο των κυρίων Κάζαλι, που ταχέως επλούτισαν και έγιναν περήφανοι. Τα δέκα κυνάρια (σκυλιά) της κυρίας Κάζαλι απέκτησαν δύο φύλακες που καθημερινά τα έλουζαν, τα χτένιζαν, και τα έβγαζαν περίπατο. Το κομμωτήριό της ήταν λαμπρό, ώστε η μέλλουσα βασίλισσα της Ελλάδος θα μπορούσε να το πάρει ως πρότυπο»[14]. Αλλά ο κύριος Καζάλι καθημερινά γίνοταν αναιδέστερος στις τιμές και τραχύτερος στις απαιτήσεις του». Το γεύμα «εστοίχιζεν ένα δίστηλον και μετά βίας εχορταίναμεν»[15]. Αυτή η μεταβολή δυσαρέστησε τους πελάτες και κυρίως τον Νέζερ, που ύστερα από φιλονικίες με τους Καζάλι φεύγει και πείθει τους Χάρτμαν, ένα ζευγάρι γερμανών, να φτιάξουν ξενοδοχείο στην Πατησίων, πράγμα που τελικά έγινε, ώστε να απαλλαγούν από τη μονοπωλιακή περιποίηση των Καζάλι.
«Στο ξενοδοχείο του κ. Κάζαλη έτρωγε κι έπινε κανείς καλά, κοιμόταν σε σιδερένια κρεβάτια πάνω σε στρώματα από αλογότριχες και βασανιζόταν μόνο από λίγο κοριούς, ψύλλους και μύγες […].[16] Έφτασα στο ξενοδοχείο μου. Στα σαλόνια του Γερμανοί, Ρώσοι, Γάλλοι, Άγγλοι, Ιταλοί, Έλληνες κι ένας θεός ξέρει ποιες ακόμα εθνικότητες περνούσαν το βράδυ με υλικές απολαύσεις που κολάκευαν το στομάχι. Έπειτα από τα αρχαία ονόματα των όσων είδαμε στους περιπάτους μας και που ηχούσαν ακόμη τόσο ποιητικά στα αυτιά μας, η παραγγελία ενός punch, ηχούσε φυσικά κάπως πεζά, αλλά πάντως χαριτωμένα και δροσιστικά, προπαντός όταν το παραγγελθέν δροσιστικό ποτό σερβιριζόταν και πινόταν κρύο»[17], μας πληροφορεί ο Tietz που ήρθε στην Αθήνα το 1834. Την ίδια χρονιά ο νεαρός Όθων έρχεται για δεύτερη φορά στην Αθήνα και καταλύει με όλη την ακολουθία του στο ξενοδοχείο «Ευρώπη». Ίσως γι’ αυτό αργότερα οι Καζάλι μετονομάζουν το ξενοδοχείο σε «Βασιλικόν».
Τον Δεκέμβρη του 1835 και μέχρι τον Μάρτιο του 1836 στο ξενοδοχείο «Casa Casalis», όπως το αποκαλεί, διέμεινε ο Friedrich von Gartner, ο αρχιτέκτονας των Ανακτόρων, δηλαδή της σημερινής Βουλής:«Μέσα από πολλά στενά, βρώμικα και ανώμαλα δρομάκια έφτασα τελικά στο Casa Casalis, στο πρώτο πανδοχείο των Αθηνών. Το δωμάτιό μου ήταν μεν αρκετά κακό, αλλά για την Αθήνα εξαιρετικό. Συμβιβάστηκα με τη μοίρα μου όσο καλύτερα γινόταν, αλλά όταν είδα το κρεβάτι, το πλησίασα χωρίς φόβο με τη λάμπα στο χέρι. Ένας παλιός ουρανός με λουλούδια και ακριβώς οι ίδιες κουρτίνες το κάλυπταν»[31].
Το 1838 ο Έντουαρντ Γκίφαρντ επισκέπτεται την Αθήνα και ενώ διαμένει στο «Hotel de Munich» θεωρεί το καλύτερο ξενοδοχείο της πόλης, το «Royal hotel» για την καθαριότητά και την οργάνωσή του. Το ίδιο επίσης θεωρεί και ο φίλος του James Johnstone, που, όταν χωρίστηκαν κάποια στιγμή στη διάρκεια του ταξιδιού τους και ο δεύτερος επέστρεψε στην Αθήνα, διάλεξε να μείνει στο «Royal» ή στου «Καζάλι», χαρακτηρίζοντάς το ως καλύτερη επιλογή.
Το ξενοδοχείο σιγά σιγά απέκτησε πολλή κίνηση και το ζεύγος Καζάλι κατόρθωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα να πλουτίσει, καθώς όλοι οι ξένοι κατέλυαν εκεί. Ένας Άγγλος περιηγητής που έμεινε εκεί το 1834, εκτός των πολλών άλλων πελατών, μέτρησε και 13 άγγλους περιηγητές. Προσθέτει ότι το εστιατόριο ήταν λαμπρό και είχε βρει αγγλική μπύρα Πόρτερ. Μια εφημερίδα του 1842 μας πληροφορεί ότι «το Σάββατον της Τυροφάγου το εσπέρας, το δικηγορικόν σώμα των Αθηνών συνηθροίσθη εις την μεγάλην αίθουσαν του ξενοδοχείου του Καζάλι και συνεκρότησε λαμπρόν συμπόσιον»[18]. Σύμφωνα με μαρτυρία επισκέπτη «εις τον κατάλογόν του υπήρχον παντός είδους φαγητά»[19] και γενικώς ήταν σε θέση να παραθέσει μεγαλοπρεπή γεύματα και μεγάλες κοσμικές συγκεντρώσεις.
Αργότερα, γράφει ο Νέζερ, που άρχισαν να έρχονται στην Αθήνα επισκέπτες για να θαυμάσουν «την ένδοξον εκείνη γη, κυρίως Άγγλοι», ο Κάζαλι ενεπλάκη σε δίκες για μεγάλες σπατάλες και «προτού δε παρέλθουν 10 ή 12 έτη»[20], τα σκάνδαλα τον οδήγησαν σε χρεωκοπία και τελικά στη φυλακή, όπου τρελάθηκε και στο τέλος αυτοκτόνησε. Η γυναίκα του πέθανε και αυτή στη φυλακή, άγνωστο γιατί.
Την παρακμιακή εικόνα του ξενοδοχείου εκείνης της περιόδου μεταφέρει ένας άλλος περιηγητής ο Εντμόν Αμπού: «Οι Έλληνες της μεσαίας τάξης ταξιδεύουν με το κρεββάτι τους, που συχνά αποτελείται από μια κουβέρτα. Δεν ζητούν λοιπόν από τους ξενοδόχους παρά ένα χώρο μήκους έξη ποδών για να ξεκουράσουν το κορμί τους. Υπάρχουν τριάντα πανδοχεία[21] στην Αθήνα που μπορούν να του τον προσφέρουν. Οι παραγγελιοδόχοι, οι μικροϋπάλληλοι και όλοι εκείνοι που θέλουν να ζήσουν με οικονομία, χωρίς να πολυνοιάζονται για την καθαριότητα, πάνε και μένουν στο «Ξενοδοχείο της Ευρώπης». Μια μέρα που έκανα την απρονοησία να πάω να δω έναν από τους ενοίκους του ξενοδοχείου, είχα τη θλιβερή τύχη να δω τον ξενοδόχο να τσακώνεται με τη γυναίκα του, που φώναζε ονομαστικά όλους τους ενοίκους σε βοήθειά της. Πρέπει ωστόσο να πω ότι οι χαμηλές τιμές, η προθυμία των ιδιοκτητών και η παλιά φήμη κάνουν να πάνε πολλοί άνθρωποι στο ξενοδοχείο της «Ευρώπης». Οι άνθρωποι που δεν ταξιδεύουν για να γράψουν μυθιστορήματα ηθών θα έκαναν καλά να πάνε αλλού»[22].
Τελικά το 1844 το ξενοδοχείο μετονομάζεται πάλι σε «Ευρώπη» ενώ αλλάζει χέρια μετά το 1850. Το αγοράζει ο Αθανάσιος Κουζούρης, ο οποίος παρέμεινε ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου μέχρι το 1875, οπότε και σταμάτησε να λειτουργεί. Η νέα ιδιοκτησία άλλαξε τα πράγματα, όπως επιβεβαιώνει η παρακάτω διαφημιστική καταχώρηση του ξενοδοχείου στον ημερήσιο Tύπο: «Δωμάτια ευάερα μετά εστιατορίου, καθαριότης και υπηρεσία πρόθυμος, τιμή αυτών από δρ. 2-4 την ημέραν»[23].
Στη στήλη «Αφίξεις» της εφημερίδας Αλήθεια, μεταξύ των ετών 1872-1874, φαίνεται η κίνηση και οι πελάτες που επέλεγαν το ξενοδοχείο «Ευρώπη».
Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Αρχικά το ξενοδοχείο στεγάστηκε στην οικία Οριγώνη. Η οικογένεια Οριγώνη βρισκόταν στο Ναύπλιο και την άνοιξη του 1832 αποφασίζει να νοικιάσει το αρχοντικό της στους Καζάλι. Ο Βλαδίμηρος Νταβίντωφ, που ήρθε στην Αθήνα το 1835, δίνει την ίδια πληροφορία για την τοποθεσία του ξενοδοχείου [24]: «Ακολούθως εισήλθομεν εις εν εκ των δύο εστιατορίων των Αθηνών, όπου και εγευματίσαμεν […]. Το ξενοδοχείο ήτο εις την οικίαν Οριγώνη, επί της πλατείας Αγίας Ελεούσης[25] [26] […] ο Καζάλι παρεσκεύαζε θαυμάσια φαγητά, εσχηματίζετο ουρά προ του ξενοδοχείου και καθείς επερίμενε με την σειρά του να φάγει».
Στο ίδιο σημείο το τοποθετεί και ο Cochrane, σύμφωνα με το χάρτη του το 1836.
Χάρτης του Cochrane 1837
Πηγή: Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Διέμεινε σε αυτό και αναφέρει ότι είχε την καλύτερη επίπλωση κι εξοπλισμό. Μας ενημερώνει ότι πλήρωνε 170 δραχμές το μήνα: 40 για το δωμάτιο, 30 για πρωινό, 40 για μεσημεριανό, και 60 για βραδινό. Στο εστιατόριο του ξενοδοχείου η σούπα κόστιζε 25 λεπτά, το πιάτο κρέας ή ψάρι 50 λεπτά, ενώ το ντόπιο κρασί 40 λεπτά.
Η οικία Οριγώνη χτίστηκε το 1797-1798 και για μερικά χρόνια από το 1838 και μετά φιλοξένησε το ξενοδοχείο «Ευρώπη» σύμφωνα με τον Βλαδίμηρο Νταβίντωφ ενώ φιλοξένησε και το Κακουργοδικείο.
Πηγή: Ακρόπολις, Η Αθήνα μέσα στο χρόνο (FB)
Σε ειδοποίηση στην εφημερίδα Αλήθεια στις 30.7.1837, ανακοινώνεται ότι το ξενοδοχείο μεταφέρεται στην οικία όπου διέμεινε ο αντιβασιλέας Ιωσήφ Λουδοβίκος Κόμης του Άρμανσπεργκ. Ο κόμης από το 1834 μέχρι το 1837 διέμενε στην οδό Θουκυδίδου σύμφωνα με τις πληροφορίες της Άρτεμις Σκουμπουρδή. Στη συνέχεια μετακόμισε κοντά στην οικία του Conte Botsari (νυν οικία Αριστομένη Προβελέγγιου) στην οδό Μυλλέρου 24 και Κεραμεικού σήμερα. Στη οικία Botsari είχε εγκατασταθεί η Βρετανική αποστολή. Η πληροφορία αυτή καταγράφεται στο Πανόραμα του Stademann και στην επόμενη φωτογραφία το βέλος δείχνει την κατοπινή οικία του αντιβασιλέα.
Η ανακοίνωση της μεταφοράς του ξενοδοχείου υπό την επωνυμία «Βασιλικόν» στην πρώην κατοικία του Κόμη του Άρμανσπεργκ. Αθηνά, 30.7.1837.
Πηγή: Η Αθήνα μέσα στο χρόνο (FB)
Η λεπτομέρεια από το Πανόραμα του Stademann.
Πηγή: Η Αθήνα μέσα στο χρόνο (FB)
Στην εφημερίδα Φήμη, στις 31 Δεκεμβρίου του 1838, εντοπίστηκε η παρακάτω καταχώρηση:
Φήμη 31.12.1838 Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Την οποία καταχώρηση επιβεβαιώνει και η επόμενη:
Η αγγελία εντοπίστηκε στην εφημερίδα Αθηνά, εφημερίς πολιτική και φιλολογική στις 23.04.1838. Δυστυχώς, μετά τη λέξη οδό υπάρχει κενό.
Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω: Η οικία Φίνλευ βρίσκεται –σήμερα ανακαινισμένη- στη συμβολή των οδών Κέκροπος και Θουκυδίδου. Απέναντι ακριβώς υπάρχουν δύο νεοκλασικές κατοικίες και ακριβώς δίπλα από αυτά ένα λιθόκτιστο διώροφο κτίριο, ένα από τα ελάχιστα κτίσματα των οθωμανικών χρόνων που έχουν διασωθεί στη μετεπαναστατική Αθήνα. Η πρόσοψή του είναι λιτή και στιβαρή, με μια βαριά ξύλινη πύλη, ενώ το εσωτερικό αναπτύσσεται σε σχήμα Π γύρω από ένα εσωτερικό αίθριο, μια περιμετρική ισόγεια στοά και λιακωτό με μεγάλα ανοίγματα στον όροφο, ενώ οι μορφές είναι περισσότερο ανάλαφρες και η διακόσμηση πιο περίτεχνη.
Πρόκειται για το κτήριο του ΜΙΕΤ, το οποίο επί Τουρκοκρατίας ανήκε σε Οθωμανό ενώ, μετά την απελευθέρωση, λειτούργησε εκεί ένα από τα πρώτα ξενοδοχεία, με το συμβολικό όνομα «Ευρώπη». Οι καταχωρήσεις και οι πληροφορίες -που έχουν διασταυρωθεί- αποδεικνύουν ότι πρόκειται για το ξενοδοχείο του Καζάλι και πρέπει να λειτούργησε εκεί ως το 1844[32].
Το συγκεκριμένο κτήριο, που έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο, το 1840 αγοράστηκε από την οικογένεια Κοντόσταυλου, στην ιδιοκτησία της οποίας παρέμεινε επί έναν αιώνα και στέγασε διαδοχικά το Β’ Γυμνάσιο (1852-1880), το Φρουραρχείο Αθηνών (1881), το Κακουργιοδικείο (1890-1910), οικογένειες προσφύγων (1922), ενώ οικογένειες διέμεναν στο πάνω πάτωμα και στο ισόγειο νοικάρηδες σε μονά δωμάτια τη δεκαετία του 1940 και του 1960. Το 1959 περιήλθε στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας και το 1975, μετά από πρόταση του Εμμανουήλ Κάσδαγλη, που υποστηρίχθηκε από τον Παντελή Πρεβελάκη, αποφασίστηκε να στεγάσει το Μορφωτικό της Ίδρυμα. Σε εφαρμογή αυτής της απόφασης, πραγματοποιήθηκε, μεταξύ των ετών 1980-1984, η αποκατάσταση του κτηρίου, που περιλάμβανε την αντικατάσταση όλων των ξύλινων στοιχείων (που είχαν περιέλθει σε κατάσταση σήψης) με νέα από το ίδιο υλικό και την ενίσχυση της διατηρούμενης λιθοδομής με έναν “αφανή” σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα (βάσει μελέτης των αρχιτεκτόνων Α. Σ. Καλλιγά και Α. Γ. Ρωμανού).
Το κτήριο του ΜΙΕΤ, όταν ακόμα το κατοικούσαν ένοικοι. Πηγή: Τα παλιά αθηναϊκά σπίτια και ο Άρης Κωνσταντινίδης. Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Σχολή Αρχιτεκτόνων, 2010
Το κτήριο όταν περιήλθε στην Εθνική Τράπεζα.
Πηγή: Ενημερωτικό φυλλάδιο για το ΜΙΕΤ.
Το κτήριο του ΜΙΕΤ σήμερα.
Πηγή: Google earth
Από τις πηγές φαίνεται ότι το ξενοδοχείο μεταφέρθηκε στην «οδό Αιόλου πάνω από το γερμανικό βιβλιοπωλείο του κυρίου Ναστ[27] και απέναντι από την Εθνική Τράπεζα», αναφέρει το 1855 ο Αμπού[28]. Ο Οδηγός εμπορικός γεωγραφικός και ιστορικός του 1875 επιβεβαιώνει ότι είκοσι δύο χρόνια αργότερα το ξενοδοχείο βρισκόταν ακόμα εκεί, αλλά στο ισόγειο πια λειτουργούσε το πιλοποιείο του Αργυρόπουλου: «Ξενοδοχείο Ευρώπη, διεύθυνση οδός Αιόλου, άνωθεν της πρωτοφυλακής[29] και πλησίον Αγίας Ειρήνης»[30].
Το πιλοποιείο Αργυρόπουλου μεταφέρεται κάτω από το ξενοδοχείο της «Ευρώπης». Αλήθεια, 11.9.1872.
Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Το 1892 αναφέρεται ότι ένα ξενοδοχείο «Ευρώπη» βρίσκεται στην οδό Σοφοκλέους και Αιόλου απέναντι δηλαδή από το κατάστημα της Εθνικής Tράπεζας και από το Μέγαρο Μελά. Ιδιοκτήτης και διευθυντής του ήταν ο Λύσανδρος Ροβελόπουλος. Επιβεβαιώνεται έτσι η αναφορά του Αμπού το 1855; Νέα στοιχεία που εντοπίστηκαν στον Τύπο της εποχής, το Μάιο του 1890, δημιουργούν την υπόνοια ότι πρόκειται για άλλο ξενοδοχείο, που λειτούργησε με την ίδια επωνυμία, στο ίδιο σημείο, αλλά σε νεόδμητο κτήριο.
Μία από τις καταχωρήσεις του 1890. Επιθεώρησις, 9.5.1890. Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Το κτήριο του ξενοδοχείου στην οδό Αιόλου δεν υπάρχει σήμερα. Στη θέση του βρίσκεται το Μέγαρο Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας.
Το ξενοδοχείο «Ευρώπη», μαζί με τα άλλα ξενοδοχεία (Μικρά Βρεττανία, Μασσαλία, Αμερική) που λειτουργούσαν περίπου την ίδια περίοδο στη συμβολή των οδών Αιόλου και Σοφοκλέους.
Τα ξενοδοχεία της «Ευρώπης» και του «Χάρτμαν» ήταν για την εποχή τους ορόσημα προόδου και μια όαση για τους ξένους επισκέπτες, που στην πραγματικότητα έφταναν σε ένα ερειπωμένο από τον πόλεμο χωριό, που έφερε το ένδοξο όνομα της Αθήνας.
Στο βιβλίο Στην Αθήνα του 1847-1848: ένα ανέκδοτο ημερολόγιο / Χριστιάνα Λυτ. Αθήνα: Ερμής, 1991 (σελ.150) αναφέρεται ένα περιστατικό, το 1848, ανάμεσα σε έναν πελάτη, φίλο της οικογένειας Λυτ, και σε έναν ιταλό ξενοδόχο, ο οποίος είχε παράλογες οικονομικές απαιτήσεις. Το όνομα του ξενοδοχείου δεν αναφέρεται, αλλά η αναφορά στην καταγωγή και τη γλώσσα του ξενοδόχου, επιτρέπει να εικάσουμε ότι πρόκειται για τον Καζάλι και το ξενοδοχείο «Ευρώπη».
Έρευνα και τεκμηρίωση
Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Πηγή άρθρου και πηγές εδώ
Σημειώσεις
[1] Το ξενοδοχείο αυτό φιλοξένησε τον Όθωνα όταν ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1834.
[2] Η Αθήνα του περασμένου αιώνα (1830-1900) / Ε. Στασινοπούλου. Αθήνα: [χ.ό], 1963, σελ. 23.
[3] Τρεις γάλλοι ρομαντικοί στην Ελλάδα / πρόλογος Παναγιώτης Μουλλάς, μετάφραση: Β Μέντζου. Αθήνα: Ολκός, 1990, σελ. 60.
[4] Η Αθήνα του περασμένου αιώνα (1830-1900) / Ε. Στασινοπούλου. Αθήνα: [χ.ό], 1963, σελ. 23.
[5] Τέτοιες πολυτελείς κατοικίες ήταν ακόμα τότε στην Αθήνα, πολύ σπάνιες. Και ειδικά το παράθυρο με τζάμια, έμπαινε σαν όρος στο ενοικιαστήριο και το αντίτιμό του κρατιόταν από το προπληρωμένο ενοίκιο.
[6] Κοινωνική ζωή και δημόσιοι χώροι κοινωνικών συναθροίσεων στην Αθήνα του 19ου αιώνα / Ματούλα Χ. Σκαλτσά. Θεσσαλονίκη: [χ.ό.], 1983, σελ. 126.
[7] Η κυρία Κάζαλι αναφέρεται ως Βιεννέζα ή ως Μαλτέζα.
[8] Κοινωνική ζωή και δημόσιοι χώροι κοινωνικών συναθροίσεων στην Αθήνα του 19ου αιώνα / Ματούλα Χ. Σκαλτσά. Θεσσαλονίκη: [χ.ό.], 1983, σελ. 129.
[9] Η Αθήνα του περασμένου αιώνα (1830-1900) / Ε. Στασινοπούλου. Αθήνα: [χ.ό], 1963, σελ. 23.
[10] Η Αθήνα του περασμένου αιώνα (1830-1900) / Ε. Στασινοπούλου. Αθήνα: [χ.ό], 1963, σελ. 23.
[11] Η ιστορία της αθηναϊκής κοινωνίας /Δ. Γατόπουλος. Αθήναι: Αετός, 1942, σελ. 19.
[12] Κοινωνική ζωή και δημόσιοι χώροι κοινωνικών συναθροίσεων στην Αθήνα του 19ου αιώνα / Ματούλα Χ. Σκαλτσά. Θεσσαλονίκη: [χ.ό.], 1983, σελ. 126.
[13] Είναι η δεύτερη φορά που επιβεβαιώνεται αυτή η πληροφορία.
[14] Η Αθήνα του περασμένου αιώνα (1830-1900) / Ε. Στασινοπούλου. Αθήνα: [χ.ό.], 1963, σελ. 24.
[15] Κοινωνική ζωή και δημόσιοι χώροι κοινωνικών συναθροίσεων στην Αθήνα του 19ου αιώνα / Ματούλα Χ. Σκαλτσά. Θεσσαλονίκη: [χ.ό.], 1983, σελ. 127.
[16]Αθηναϊκά: Αττικοβοιωτικά: Δωδεκανησιακά: Πελοπόννησος: Νησιά του Αιγαίου: Κρήτη: 1815-1980 = Atheniensia: Attica und Bootien: Peloponnes: Agaische inseln : Kreta: 1815-1980 / Πολυχρόνης Κ. Ενεπεκίδης, Αθήνα: Ωκεανίδα, 1991, σελ. 33.
[17]Αθηναϊκά: Αττικοβοιωτικά: Δωδεκανησιακά: Πελοπόννησος: Νησιά του Αιγαίου: Κρήτη: 1815-1980 = Atheniensia: Attica und Bootien: Peloponnes: Agaische inseln : Kreta: 1815-1980 / Πολυχρόνης Κ. Ενεπεκίδης, Αθήνα: Ωκεανίδα, 1991, σελ. 39-40.
[18] Η Αθήνα του περασμένου αιώνα (1830-1900) / Ε.Στασινοπούλου – Αθήνα: [χ.ό], 1963, σελ.25
[19] Κοινωνική ζωή και δημόσιοι χώροι κοινωνικών συναθροίσεων στην Αθήνα του 19ου αιώνα / Ματούλα Χ. Σκαλτσά. Θεσσαλονίκη: [χ.ό.], 1983, σελ. 127.
[20] Κοινωνική ζωή και δημόσιοι χώροι κοινωνικών συναθροίσεων στην Αθήνα του 19ου αιώνα / Ματούλα Χ. Σκαλτσά. Θεσσαλονίκη: [χ.ό.], 1983, σελ. 127.
[21] Μετά το 1840.
[22] Ο βασιλέας των βουνώ: μυθιστορία / Εδμόνδου Αβούτ. Εν Αθήναις: Εν τω βιβλιοπωλείω Εμμ. Γεωργίου, 1858, σελ. 262.
[23] Οδηγός εμπορικός, γεωγραφικός και ιστορικός των πλείστων κυριωτέρων πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875: διαιρούμενος εις μέρη δύω: Έτος Α’, εκδιδόμενος κατ’ έτος υπό Μιλτιάδου Μπούκα. Εν Αθήναις: τύποις Ελληνικής Ανεξαρτησίας, 1875, σελ. 89-90.
[24] «Αι Αθήναι προ τεσσαράκοντα ετών υπό Βλαδίμηρου Δάβιδοβ». Αττικόν ημερολόγιον 1879 / Ειρηναίου Ασωπίου, σελ. 403.
[25] Στην πλατεία αυτή επί Τουρκοκρατίας υπήρχε ο ναός Αγίας Ελεούσης, ο οποίος καταστράφηκε μερικώς. Όταν η Αθήνα ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους υπήρχε μεγάλη έλλειψη δημόσιων κτιρίων ικανών να στεγάσουν διάφορες υπηρεσίες. Έτσι, το 1835 αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί ως έδρα του πρώτου Κακουργιοδικείου η εκκλησία της Αγίας Ελεούσας, η οποία βρισκόταν στην περιοχή του Ψυρρή και ο Δανός αρχιτέκτων Χάνσεν ανέλαβε να κάνει τις ανάλογες τροποποιήσεις. Ο ναός δεν κατεδαφίστηκε πλήρως και το ιερό του διασώζεται στο βάθος του ισογείου του διώροφου νεοκλασικού που χτίστηκε μεταξύ των ετών 1835-1837. Με τον Ιερό Ναό της Αγίας Ελεούσας συνδέονται σημαντικές στιγμές της οικογένειας του Προκόπη Μακρή, προξένου της Αγγλίας στην Αθήνα και πατέρα της διάσημης «κόρης των Αθηνών», Τερέζας Μακρή. Mε δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» το παλαιό Κακουργιοδικείο ανακαινίστηκε και σήμερα στεγάζεται εκεί η Βιβλιοθήκη της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών (Αγ. Ελεούσης 4 & Κακουργιοδικείου), ενώ η Αγία Ελεούσα αναμένεται να λειτουργήσει εκ νέου.
[26] Αυτή η αναφορά δημιούργησε σκέψεις ότι μπορεί να υπήρχε και κάποιο άλλο ξενοδοχείο με την ίδια επωνυμία. Ωστόσο η αναφορά του ονόματος Καζάλι συνηγορεί υπέρ του ότι πρόκειται για το ίδιο ξενοδοχείο.
[27] Το βιβλιοπωλείο του Ναστ βρισκόταν στην οδό Αιόλου και στον αριθμό 106 το 1853 περίπου.
[28] La Grece contemporaine / par Edmond About. – 2η έκδ.- Paris : Librarie de L. Hachette et C., 1855.
[29] Η Πρωτοφυλακή βρισκόταν δεξιά της Αγίας Ειρήνης. Αι Αθήναι του 1850: εντυπώσεις δύο Γάλλων περιηγητών / Μπάμπης Άννινος. Αθήνα : Γαλαξίας, 1971, σελ. 29.
[30] Οδηγός εμπορικός, γεωγραφικός και ιστορικός των πλείστων κυριωτέρων πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875: διαιρούμενος εις μέρη δύω: Έτος Α΄ εκδιδόμενος κατ’ έτος υπό Μιλτιάδη Μπούκα. Εν Αθήναις: τύποις Ελληνικής Ανεξαρτησίας, 1875, σελ. 89-90.
[31] Ψυρρή, η γειτονιά των ηρώων: Από το αφανές πόλισμα ως την εξέγερση του ’21 και την εποχή μας / Άρτεμις Σκουμπουρδή. Αθήνα: Πατάκης, 2021, σελ. 493.
[32] Ψυρρή, η γειτονιά των ηρώων: Από το αφανές πόλισμα ως την εξέγερση του ’21 και την εποχή μας / Άρτεμις Σκουμπουρδή. Αθήνα: Πατάκης, 2021, σελ. 498.
